Ters omuz protezi (reverse shoulder arthroplasty), omuz eklemindeki ileri derecede hasar veya dejeneratif hastalıklar nedeniyle geleneksel omuz protezi cerrahisinin yeterli olmayacağı durumlarda uygulanan bir cerrahi prosedürdür. Anatomik geleneksel total omuz protezi, eklem yüzeylerinde ileri düzeyde kireçlenmesi olan ve bununla birlikte sağlam bir rotator cuff tendon bileşkesi ve yeterli glenoid kavite stabilitesi olan hastalar için uygulanır. Glenoid kavite stabilitesi durumunda omuz eklem(glenohumeral) artriti mevcutken diğer yapılar sağlamdır. Örneğin sadece glenoid kıkırdak aşınmasıyla birlikte avasküler nekroz durumunda rotator cuff kompleksinin sağlam kalır. Bu tip hastalar hasta total omuz protezi için uygundur.
Ters total omuz protezi, büyük rotator cuff yırtıkları olan hastalar için uygundur. Rotator cuff yırtığı hakkında daha önceki blog yazımızı okuyabilirsiniz. Ters omuz protezinin sabit eksenli mekanizması, deltoid kasının kolu kaldırılması veya yana açılması için baskın kas olmasını sağlar. Ters omuz protezi başlangıçta rotator manşet yetersizliği olan omuz artritini tedavi etmek için tasarlanmış olsa da, kullanım alanları genişlemiş ve artık osteoartrit olmadan büyük ve onarılamaz rotator manşet yırtıklarının, aşırı arka glenoid erozyonu olan primer osteoartritin ve proksimal humerus kırıklarının tedavisinde de kullanılmaktadır. Bu da tedavi yelpazesinin genişlemesine ve omuz protezi ameliyatlarının artmasına neden olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan tüm omuz protezlerinin yaklaşık üçte biri ters omuz protezi iken, bazı Avrupa ülkelerinde bu oran %90’ın üzerindedir.
Yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda bu iki omuz protezi tekniğinin birbiri arasında anlamlı bir farkının olmadığını göstermiştir. Aşağıdaki çalışma geleneksel omuz protezi olan hastalarla ters omuz protezi olan hastaları 2 yıl boyunca kıyaslamıştır. Kıyaslama sonucunda iki protezde de benzer komplikasyon oranlarına, aynı oranda yeniden cerrahi ihtiyaç oranına ve aynı hareket kabiliyetine sahip olduklarını göstermiştir.
Kaynak: Outcomes after shoulder replacement: comparison between reverse and anatomic total shoulder arthroplasty
Ters Omuz Protezi Ameliyatı
Ters omuz protezinde yukarıda da bahsettiğimiz şekilde rotatur cuff kaslarında ciddi hasar meydana geldiğinde yapılır. Bu ameliyatta humerus adı verilen ve omuzun kol kısmını oluşturan kemiğin baş kısmı kesilerek çıkarılır. Bu bölgede protezin oturabilmesi için bir delik oluşturulur. Daha sonra kürek kemiğinde omuz ekleminin diğer yüzü olan bölge traşlanarak temizlenir. Protezin bir ucu topuz şeklindeyken, diğer ucu çukur şeklindedir. Bu iki yapı birbirine yapboz parçası gibi oturur. Protezin topuz kısmı kürek kemiğine sabitlenirken, çukur kısmı humerus kemiğine sabitlenir. Daha sonra ameliyat kesileri dikilerek protez tamamlanır. Bu noktadan sonra cerrahi işlem tamamlanır ve rehabilitasyon süreci ameliyat sonrasında başlar.
Ters Omuz Protezi Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi
Ters omuz protezi ameliyatı sonrası fizik tedavi protokolleri ile ilgili henüz bir altın protokol bulunmamaktadır. Güncel literatür taramasına bakıldığı zaman , geleneksel omuz protezi ve ters omuz protezi ameliyatı sonrası için yayınlanmış rehabilitasyon kılavuzları arasında tam bir uzlaşma bulunmaktadır. Bu durum ameliyat sonrası için mutlaka yapılması gereken şeyler hakkında kesin önerilerilerde bulunmayı engellemektedir. Günümüzde cerrahi sonrası rehabilitasyon programlarında, özellikle egzersizlere ne zaman başlanacağı, izin verilen omuz hareketi miktarı, dirençli egzersizlerin zamanlaması ve kapsamı, kısa ve uzun vadeli önlemler açısından önemli farklılıklar bulunmaktadır. Tek uzlaşılan nokta, fizyoterapinin ameliyat sonrası süreçte omuzu kullanabilme kabiliyetini arttıkmak için elzem olduğunun tespitidir. Yani başarılı ters omuz protezi ameliyat sonrası iyileşme için mutlaka fizyoterapi sürecinden geçmek gerekir. Aşağıdaki infografikte mevcut literatürde detaylı bir şekilde açıklanmış olan rehabilitasyon prokollerini bulabilirsiniz.
Bu tablo 2019 yılına kadar yapılmış çalışmaları içermektedir. Daha güncel olarak 2020 yılında bir çalışmada hastaların immobilizasyonsuz bir şekilde hızlıca rehabilitasyona katılmaları sağlanmış. Çalışma sonucunda omuz askısı kullanmaya kıyasla artan bir risk görülmemiş. Üstelik hızlı rehabilitasyon sürecine başlayan hastaların duygusal ve psikolojik olarak daha olumlu sonuç aldıkları görülmüş. Hastaların artan motivasyonları ve moralleri iyileşmeyi de pozitif etkilemektedir. Bu nedenle çalışmayı yapan bilim insanları hızlı rehabilitasyon sürecine geçilmesini önermişlerdir.
Kaynak: Accelerated rehabilitation following reverse total shoulder arthroplasty
2020 yılında yapılan bir diğer çalışma deltoid ve dış rotator kaslarını hedef alan erken, aktif mobilizasyonun standart korumacı protokole kıyasla ameliyat sonrası sonuçlarda daha fazla iyileşme gösterip göstermeyeceğini belirlemeyi amaçlamış. Ameliyattan sonraki üçüncü, altıncı ve on ikinci ayda hastalar birbirleri ile kıyaslanmış.İki grup arasında iyileşmede herhangi bir fark bulunmamış. Yani aşırı korumacı yaklaşmanın herhangi bir faydası görülmemiş. Ancak ameliyat sonrası üçüncü ayda erken aktif grupta anlamlı derecede daha iyi aktif kol fleksiyonu gözlemlenmiş. Tüm sürecin sonunda erken harekete başlayan hastaların daha fazla omuz kabiliyeti kazandıkları görülmüş. Bu nedenle çalışmayı yapan bilim insanları ters total omuz protezi sonrası erken, aktif rehabilitasyonun güvenli ve etkili olduğunu belirtmişlerdir.
Kaynak: A randomised trial comparing two rehabilitation approaches following reverse total shoulder arthroplasty
Sonuç olarak bakıldığı zaman ters omuz protezi ameliyatı korkulması gereken bir cerrahi değildir. Eğer durumunuz bu protezi gerektirecek bir durumdaysa ameliyat olmak mevcut durumunuzu daha iyi hale getirecektir. Unutulmamalıdır ki ameliyat bu iyileşme sürecinin sadece bir parçasıdır. Ameliyat sonrası tam iyileşme ve ameliyat öncesi durumdan daha iyi hale gelmek için mutlaka fizik tedavi almanız gerekir. Bu konuda uzman bir fizyoterapiste mutlaka danışarak tedavi sürecinizi ilerletin. Bu konuyla ilgili çalışan veya uzmanlaşmış sağlık personeli bulmak zor olabilir. Bu sadece türkiyede değil, dünyada da bir problemdir çünkü çok az vaka olması, bu konuyla ilgilenen kişi sayısının da az olmasına neden olmaktadır.
Ters omuz protezi ameliyatı sonrası rehabilitasyon süreci ile ilgili bilgi ve destek almak için bize whatsapp veya telefon yoluyla ulaşabilirsiniz. Ameliyat öncesi araştırma yapıyorsanız bu konuda da size destek olabilir ve yönlendirme yapabiliriz.
