Bankart lezyonu omuz çıkması sonrası oluşan bir bağ doku yaralanmasıdır. Bağ dokuda görülen yırtık sonrası omuz eskisi gibi yerinde stabil bir şekilde kalamaz. Çeşitli zorlayıcı manevralar sonrasında tekrarlayan omuz çıkığına neden olur. Bu durumun ortadan kaldırılması için genellikle cerrahi müdahale gereklidir. Eğer kişide çok yönlü omuz çıkığı yoksa cerrahi şarttır, eğer çok yönlü çıkık varsa fizyoterapi daha faydalıdır. Tamirle bankart lezyon dikilmediği sürece omuzda sürekli olarak çıkma meydana gelir ve sportif faaliyetler yapılamaz. Çeşitli durumlarda omuz sıkışma sendromuna da yol açabilmektedir.
İçindekiler
Bankart Lezyonu Nedir?
Omuz bölgesi vücudumuzdaki en hareketli yapıdır. Bu hareketliliği mümkün kılan bir anatomik yapısı mevcuttur. Omuz başı, kürek kemiği üzerinde glenoid kavite denilen eklem üzerinde yuvarlanarak bu hareketliliği sağlar. Omuzumuz öne, yana ve rotasyon hareketlerinde toplamda 180 derecelik hareketliliğe sahiptir. Omuzun bu çok yönlü hareketini mümkün kılan en önemli yapı, omuz başını glenoid kavite içerisinde tutan bağlardır. Bu bağlar omuz başını her yönden sarar ve omuz başının glenoid kavite içerisinde stabil bir şekilde hareket etmesini sağlar. Bu yapıların en önemlisi labrum adı verilen dokudur.
Çeşitli aktivite veya travmalar sonucunda labrumun ön kısmında oluşan yırtıklara bankart lezyonu denilir. Bu yırtık sonucunda artık labrum omuz başını sabitleyemez hale gelir. Bunun sonucunda omuzun öne doğru çıkığı oluşur. Yırtık sonucu omuzun çıkma olasılığı olduğu gibi, bir travma sonrasında omuzun öne çıkması sonrasında da bankart lezyonu oluşabilir. Bu genellikle hasta hikayesi sonucunda anlaşılır.
Bankart Lezyonu Nasıl Oluşur?
Omuz çıkığı, omuz başının glenoid kavite üzerindeki hareketleri esnasında ani bir travma sonrasında bağların yırtılması ile omuz başının kavite üzerinden çıkması ile oluşur. Bu durumda omuzun yerinden çıktığı hissedilir. Eğer travma çok şiddetli bir şekilde gerçekleşirse omuz çıkmış bir şekilde kalabileceği gibi, hafif travmalarda omuz yerınden çıktıktan sonra tekrar geri yerine kendi kendine oturabilir.
Omuz başını saran bağların en zayıf olduğu pozisyon teslim olma hareketine benzer. Ellerin, avuç ileri karşıya bakacak şekilde yana havaya açıldığı bu pozisyonda omuz başını saran bağlardan ön tarafta bulunan bağlar, omuzun en zayıf bağlarıdır. Yandaki resimde de D şıkkında görebileceğiniz gibi burada bağlar en gergin andadır. Bu pozisyonda omuz başını öne doğru itecek bir darbede omuz başı öne doğru çıkabilir. Travmaların büyük çoğunluğu omuzun öne çıkmasıyla oluşmasının nedeni de budur. Ön grup bağlar en zayıf bağlar olduğu için, çoğu omuz çıkıkları öne doğru oluşur.
Nadiren de olsa omuzun aşağı veya geriye doğru çıkması da mümkündür. Bu durumlara çoğunlukla multidirectional instabilite denilir. Çünkü bu durumlarda omuz birden fazla yöne çıktığı için çok yönlü omuz çıkığı olarak adlandırılır.
Omuzu saran bağlardan en güçlü yapı labrum denilen yapıdır. Bu yapı glenoid kavitenin etrafından başlar ve omuzu 360 derece her yönden sarar. Menisküs kadar güçlü olan bu yapı bazı omuz çıkıklarında zarar görür. Bu duruma bankart lezyonu denir. Çoğunlukla omuzun öne doğru çıkması durumunda bankart lezyonu da görülür.
Bankart Lezyonu Belirtileri Nelerdir?
Bankart lezyonunun en büyük belirtisi hastaların omuzlarında hissettikleri güvensizlik hissidir. Özellikle fırltma veya baş üstü ağır aktivitelerde omuzun her an çıkabileceği hissini yaşarlar. Eğer travma yakın tarihte olmuşsa omuz hareketlerinde ağrı da hissedilebilir. Omuz eğer birden fazla kez çıkmışsa hastalar istedikleri zaman omuzlarını kendi kendilerine çıkarıp takabilirler. MR görüntülemesi sonrası kesin teşhis ve tanı konulur. İleri seviyede bir omuz çıkığı varsa röntgende de bu durum tespit edilebilir.
Omuz Çıkığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Omuz çıkığında eğer bankart lezyonu yoksa ve yalnızca bir kere çıkmış ise ilk önce fizik tedavi tavsiye edilir. Omuz çevresini tıpkı bağlar gibi saran rotator cuff kasları mevcuttur. Bağların yırtılması sebebiyle azalan omuz stabilitesi, bu rotator cuff kasları kuvvetlendirilerek arttırılabilir. Bu kasların kuvvetlendirilmesi tek başına kesinlikle yeterli değildir. Rotator cuff kasları normal şartlar altında omuz başını glenoid kavite içerisinde tutma konusunda bu kadar sorumlu değildir. Bu nedenle rotator cuff kaslarına eğitim verilmesi gerekir.
Buna stabilizasyon egzersizleri, propriosepsiyon egzersizleri veya motor öğrenme egzersizleri gibi farklı isimlendirmeler yapılır. Burada temel amaç, omuza ani gelen yükler esnasında rotator cuff kaslarının omuz başını glenoid kavite içerisinde tutmaya yetecek kadar kasılmalarını sağlamaktır. Bu şekilde rotator cuff kasları tıpkı bağ gibi davranacak ve omuzun tekrar çıkmasını engelleyecektir Eğer fizyoterapi sonrası yapılan egzersizlerden sonra dahi omuz tekrar çıkarsa bu durumda cerrahi müdahale gerekir. Ameliyat ile omuz başını saran bağlar ve eğer zarar görmüşse labrum dikilerek omuzun tekrar stabil olması ve omuz başının çıkmaması sağlanır.
Bankart Lezyonu Ameliyatı Sonrasında Fizik Tedavi
Omuz çıkığı ameliyatı sonrasında omuz bir süre askılık kullanılarak iyileşmenin gerçekleşmesi sağlanır. Hareketin kısıtlanma sebebi, omuz başını saran bağların, dikilme işlemi sonrasında yeteri kadar iyileşmelerine fırsat vermektir. Rehabilitasyon protokolü ile ilgili literatürde iki farklı protokol bulunmaktadır. Bir protokolde hastaların immobilizasyon(omuzu kullanmama) süresi uzun tutulurken, diğer protokolde hastalar erken dönemde omuzu kullanmaya başlatılıyor.
İki protokol arasında uzun dönemde fark yoktur. Her iki protokolde de hastalar uzun vadede aynı fonksyonelliği kazanacak şekilde iyileşiyorlar. Erken dönemde erken mobilizasyon protokolü uygulanan hastalar, günlük ve çalışma hayatına daha erken döndükleri görülmüş. Bu nedenle cerrah tarafından şerh konulmadığı takdirde erken mobilizasyon protokolü daha çok tavsiye edilmektedir.
|
Bankart Lezyonu Ameliyatı Sonrası Erken Mobilizasyon Protokolü |
|
| Faz 1: | Koruma fazı (1-5. hafta) |
| Operasyon günü | Askılıkla dinlen, 2 hafta boyunca askılıkla uyu |
| Birinci gün | Eğilerek 10 derece fleksiyon |
| Üçüncü gün | İzometrik egzersizler
Ağrısız PROM, AAROM fleksiyon ve internal rotasyon |
| Yedinci gün | 90 dereceyi geçmemek şartıyla fleksiyon |
| 2. hafta | PROM, AAROM fleksiyon 90 derece, dış rotasyon 20 derece geçilmemeli
Kol yanda nötralde başlayacak şekilde izotonik aktif internal rotasyon |
| 3. hafta | PROM, AAROM sınırında çalışma 20 derece abduksiyonda 30 derece eksternal rotasyon |
| 4. hafta | Ekstrem abduksiyon ve eksternal rotasyon yaptırmama şarıtla tam ROM kazanmaya yönelik çalışma
Nötral pozisyonda eksternal rotasyon ve fleksiyona yönelik izotonik kuvvetlendirme |
| 5. hafta | 90 derece abduksiyonda eksternal rotasyona yönelik çalışma |
| Faz II | Dinamik kuvvetlendirme fazı (6.-12. hafta) |
| 6-9. Haftalar | ROM egzersizlerine devam
İnternal, eksternal rotasyona yönelik dumbell çalışmaları. Deltonid ve supraspinatus kuvvetlendirme Bant ile diagonal kuvetlendirme |
| 10-12. Haftalar | 90 derece içerisinde egzersiz tüpleri ile kuvvetlendirme
Gövde kaslarına yönelik izotonik kuvvetlendirme |
| Kısaltmalar:
AAROM: Aktif yardımlı eklem hareket açıklığı çalışmalar PROM: Pasif hareketle eklem hareket açıklığı çalışmaları ROM: Eklem hareket açıklığı |
|
Bankart Lezyonu Ameliyatı Sonrası Kısıtlayıcı Tedavi Protokolünde farklı bir yol izlenir.
3 hafta boyunca gün içinde ve uykuda askılık kullandırılır. Askılık en fazla 20 derece abduksiyon ve 40 derece iç rotasyona izin verir.
3. haftadan itibaren fleksiyon yönünde AAROM başlıyor
4. haftada internal rotasyona yönelik kuvvetlendirmelere başlanıyor
5. haftaya kadar eksternal rotasyon kesinlikle zorlanmıyor
6. haftadan sonra eksternal rotasyona yönelik ROM çalışmaları başlanıyor.
7. haftadan sonra rahatlıkla her yöne ROM ve kuvvetlendirmelere başlanıyor.
Kaynak: Accelerated Rehabilitation After Arthroscopic Bankart Repair For Selected Cases: A Prospective Randomized Clinical Study, 2003, Seung-Ho Kim. M.D. Kwon-Ick Ha, M.D.
Bankart Lezyonu Nasıl Anlaşılır?
Bankart lezyonunda omuzda takılma veya güvensizlik hissi hissedilir. Barfiks gibi çubuğa asılıp omuzları gevşek bıraktığımızda omuzda çıkma veya güvensizlik hissi meydana gelir. Omuz çıkmış ve çıkık kalmışsa omzuda apolet görünümü meydana gelir. Çoğunlukla ağrı şikayeti yoktur ama olması durumunda yaygın bir ağrı görülür. Kesin teşhis MR çekilmesiyle anlaşılır. MR çekilmeden kesin teşhis konulamaz. Ameliyat kararı alınsa dahi ameliyat planlaması için minimum 3 tesla MR gereklidir.
Bankar Lezyonu Kendiliğinden Geçer Mi?
Omuz çıkığı sonrasında oluşan bağ yırtıkları kendiliğinden iyileşemez. Bölgede zarar gören yapıların birbiri ile teması olmadığı için iyileşme mümkün olmamaktadır. Bu nedenle ameliyat sonrasında da ciddi kısıtlamalarla dikişin iyileşmesi beklenir. Bazı durumlarda lezyon büyük değildir ve şikayetler hafiftir. Eğer travma sonrası omuzda sağlam kalan bağlar omuzun tekrar çıkmasını engelleyecek seviyede ise omuz çevresi kasları kuvvetlendirilmesi ile omuzun tekrar çıkması engellenebilir. Bu da ancak ve ancak egzersiz temelli bir fizik tedavi ile mümkündür. Bilinçsiz yapılan spor ve egzersizler omuzun tekrar çıkmasına yol açabilir.
Bankart Lezyonu Ameliyatsız İyileşir Mi?
Ameliyat ile yırtılan bağlar tamir edilmediği sürece çıkık sonucu oluşmuş olan bağ yırtıkları iyileşmez. Bu nedenle beklentiler doğru bir şekilde olmalıdır. Bazı durumlarda dediğimiz gibi lezyonda iyileşme olmasada ağrı ve tekrar çıkma durumu engellenebilir. İyi bir fizyoterapi ile şikayetler ortadan kalkabilir.
Bankart Lezyonu Acı Verir Mi?
Omuz çıkığı ilk seferde şiddetli bir ağrı ile çıkar. Bu ağrının kaynağı omuz bağlarının yırtılmasından kaynaklanır. Yırtılan bağlardan sonra tekrarlayan çıkıklarda ilk çıkık kadar ağrı oluşmaz. Hatta bazı hastalar ağrısız bir şekilde omuzlarını kendi kendine çıkarıp takabilir.
Omuz Çıkıkları Sonrasında Şişme Olur Mu?
Omuz çıkığı sonrasında şişme genellikle eklem içine doğru olur. Bu nedenle dışardan gözle görülebilecek şekilde şişlik görülmez. MR görüntülemesinde omuz eklemi içinde ödem görülebilir. Görüntülemede bağların hasar alıp almadığına bakılarak bankart lezyonu olup olmadığına bakılır.
Detaylı adres tarifi için tıklayın.
