ROTATOR CUFF YIRTIĞI – ROTATOR CUFF TAMİRİ
Rotator cuff yırtığı, sıklıkla, tekrarlayan kompresyon yoluyla, sonunda rotator cuff tendonunda tahrişe ve iltihaplanmaya ve nihayetinde fibrozise yol açan bir sakatlık olarak tanımlanmıştır. İlk olarak 1934 yılında tanımlanan bu sakatlık, o zamandan beri spor hekimliği alanındaki birçok araştırmacıilgisini çekti.
ROTATOR CUFF NEDİR?
Omuz bölgesi vücudumuzdaki en hareketli ekleme sahiptir. Bu hareketliliği sağlayan şey omuz ekleminin yapısıdır. Omuz başı, kürek kemiği üzerinde çukurumsu bir şekle sahip olan glenoid kavite denilen eklem üzerinde hareket eder. Omuzumuz öne, yana ve rotasyon hareketlerinde her yönde 180 derecelik hareketliliğe sahiptir.
Bu hareketli yapının sağlıklı işlev gösterebilmesi için sabit bir eksende hareket etmesi gerekmektedir. Omuz başı, glenoid kaviteye göre çok daha büyüktür. Bu nedenle stabilitesini sağlayan yapıların sağlıklı bir şekilde çalışması önemlidir.
Omuz başını her yönden saran ve omuzun stabilitesini sağlayan kaslara
rotator cuff kasları denilir. Bu kaslar hem stabiliteyi hem de rotasyonel hareketleri sağlar. Bu nedenle omuzun hemen hemen her hareketinde kasılırlar.
ROTATOR CUFF NEDEN YIRTILIR? ROTATOR CUFF YIRTIĞI NASIL OLUR?
Rotator cuff kasları subakromiyal aralık denilen bir aralıkta konumlanmıştır. Bu subakromiyal aralık normal şartlarda geniştir ve rotator cuff kaslarının rahatça çalışmasını sağlar. Omuzun bazı pozisyonlarında bu aralık dar hale gelir. Subakromiyal aralık daraldığı zaman, rotator cuff kaslarının yapıştığı bölgede sıkışma meydana gelir. İki kemik arasında sıkışan rotator cuff kasları yıpranmaya başlar. Bu sıkışma uzun süre devam ederse rotator cuff kaslarında yırtıklar oluşur.
Omuzun 90 derece üzerindeki hareketlerinde, örneğin baş üstü hareketlerde, bu subakromiyal aralık daralır. Bu da rotator cuff kasları üzerinde basınç/sürtünme oluşmasına neden olur. Bu daralma kısa süreli olduğu zaman herhangi bir soruna yol açmaz. Uzun süre tekrarlı bir şekilde devam ederse yıpranmalar meydana gelir.
Rotator Cuff kaslarının üstünde yer alan kemiğe acromion denilir. Yaşlanma ile birlikte bu kemikte spur(çıkıntı, pürüz) adı verilen bazen de osteofit denilen kemik fazlalıkları meydana gelir. Bu çıkıntılar doğrudan doğruya subakromiyal aralığın daralmasına neden olur. Bu da yaralanmalara karşı daha korunmasız bir omuz eklemi oluşmasına neden olur.
Rotator Cuff üzerinde iki şekilde yırtık meydana gelir.
- Birincisi tekrarlayan stres(yüklenme)
- İkincisi ani travmalar.
Tekrarlayan stres durumunda, omuzun baş üstü aktivitelerinin çok sık yapılmasından kaynaklanır. Baş üstü hareketlerin sık miktarda yapılması durumunda, risk faktörleri de çoğalmış ise rotator cuff kaslarındaki yırtıklar giderek büyümeye başlar. Erken dönemde teşhis yapılırsa subakromiyal impingement adı verilen teşhis konulabilir. Omuz sıkışma sendromu olarak da bilinen bu durum eğer tedavi edilmezse rotator cuff yırtığına dönüşür. Bu zamanla tekrarlayan stres, kum saatinin yavaş yavaş dolması gibi kademeli olarak gelişir. Bir noktada yapılan ani bir hareket ile birlikte yırtık oluşabileceği gibi ara ara gelip giden omuz ağrıları bir gün gelir ve yerleşir. Bu durumda omuzda dinlenirken dahi hissedilen bir ağrı oluşabilir. Bu noktada rotator cuff kaslarında ileri seviyede yırtık oluştuğu anlamına gelir.
Ani travmalarda ise baş üstü bir aktivite esnasında gerçekleşen bir kaza veya omuzun üzerine düşme gibi olaylar sonucunda rotator cuff yırtılabilir.
ROTATOR CUFF YIRTIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
- Başüstü hareketlerde omuz ağrısı, yüksek raflara ulaşırken ağrı
- Omuz hareketlerinde aniden giren keskin, bıçak saplanan ağrı
- Gece uykuda ağrı veya uyumaya çalışırken dönerken ağrı
- Omuz hareketlerinde kısıtlılık, donma
- Omuz bölgesinde noktasal ağrı
FİZİK TEDAVİ İLE ROTATOR CUFF YIRTIĞI TEDAVİSİ – AMELİYATSIZ ROTATOR CUFF YIRTIĞI TEDAVİSİ
Rotator cuff yırtığı eğer tam bir yırtık değil ise önce fizik tedavi denenmelidir. Parsiyel(yarım) yırtıklar kesinlikle ameliyatsız iyileşebilmektedir. Bu nedenle eğer omuzda tam yırtık yoksa mutlaka fizik tedavi ile iyileşme denenmelidir.
Rotator Cuff yırtığı olan hastalarda hasta eğitimi her şeyden önemlidir. Hastaya hangi hareketlerin rotator cuff yırtığına zarar verebileceği öğretilerek hastanın kendine zarar vermesi engellenir. Daha sonra fizyoterapi ile iyileşmenin mümkün olduğu yırtık bölgelerinin iyileşmesini desteklemeye yönelik egzersiz ve manuel terapi uygulamaları yapılır.
Burada amaç subakromiyal aralığı daraltan faktörleri belirlemek ve ona göre tedavi uygulamak olmalıdır. Manuel terapi ile subakromiyal aralık genişletilir ve egzersiz ile bu genişlemiş boşluğun kalıcı olması sağlanır. Böylece rotator cuff yırtığı iyileşmeye başlar. Ağrılar azalır ve hareketlilik artar. Tedavinin erken dönemlerinde kesinlikle dirençli egzersizlerden kaçınılmalıdır. Basit, ağrısız ve maksimum genişlikte aktif hareket açıklığı egzersizleri verilmelidir.
Eğer tedaviye başlayan hastada subakromiyal aralıkta bir enflamasyon var ise bu o bölgede çeşitli dokuların şişmesine ve subakromiyal aralığın daralmasına neden olabilir. Bu durumda enflamasyonu azaltıcı tedavi yöntemleri uygulanır. Egzersize enflamasyon azaldıktan sonra başlanmalıdır. Böylece rotator cuff yırtığı kötüleşmesi engellenir ve tedavi başlar.
ROTATOR CUFF AMELİYATI NASIL YAPILIR?
Rotator cuff yırtığı tamirinde artroskopik işlem yapılır. Bu işlemde, omuzun tamamen kesilmeden, 3 noktadan kesi açılarak omuz eklemi içerisine girilmesi ve içeride kesilmiş olan rotator cuff tendonlarının kemiğe dikilmesi ile tamir yapılır. Böylece rotator cuff yırtığı
ROTATOR CUFF TAMİRİ SONRASINDA FİZİK TEDAVİ – NELER YAPILIR?
Rotator cuff tamiri sonrasında fizik tedavi sürecinde omuzda belirli hareketler yasaklanır. Ameliyatta uygulanan tekniğe göre hangi açıların ne kadar süre ile kısıtlanacağı ameliyatı yapan cerrah tarafından belirlenir. Tedavi süresi boyunca fizyoterapist, cerrah ile iletişim halinde olmalıdır. Bazı durumlarda ameliyatta dikilme ile birlikte başka uygulamalar yapılmış olabilir. Örneğin bazı cerrahlar akromiyon kemiğindeki kemik çıkıntılarını traşlar. Bu nedenle cerrah-fizyoterapist iletişimi herşeyden önemlidir.
Genellikle ilk 4 hafta sıkı immobilizasyon dönemi olarak geçer. Bu dönemde omuzun öne ve yana 90 dereceden fazla açılmaması gerekir. Çünkü bu hareketlerde subakromiyal aralık daralmaktadır. Ameliyat sonrasında bu aralıkta iyileşme gerçekleştiği için, iyileşme dokusunun zarar görmemesi için bu hareketler kısıtlanır. Fizyoterapide bu dönemde iyileşme kalitesini arttırmak için dolaşımı arttırıcı ve ağrıyı azaltacak uygulamalar yapılır. Tamir bölgesine zarar vermeyecek ve omuz hareketliliğinin kısıtlanmasını önlemeye yönelik pasif omuz hareketleri yaptırılabilir.
İkinci dönemde 4. ile 6. Haftalar arasında omuzun öne ve yana 90 dereceye ulaşması hedeflenir ve bu açılarda ağrısız olmak kalmak şartıyla rotasyonel hareketleri kazanmaya yönelik yumuşak hareketlere başlanabilir.
Üçüncü dönem 6. Hafta ile 10-12. Hafta arası dönemdir. Bu döneme doktor kontrolü sonrasında geçilir. Doktor onayı sonrasında üçüncü faz sonuna kadar 180 derece hareket açıklığı kazanılmaya çalışılır. Bu dönemde yapılacak manuel terapi ve egzersizlerde birinci hedef hareket açıklığının kazanılması ve ağrının azaltılması olmalıdır. Bu dönemde omuz bölgesinin birinci ve ikinci fazlarda kısıtlanmış hareketliliği nedeniyle zayıflamış olan kas kuvveti de tekrar kazanılmaya çalışılır.
Son faz ise 12.-24. hafta arasında sürer ve tamamen hastanın ulaşmak istediği fonksiyonel kapasite baz alınarak tedavi devam eder. Hasta sportif performans seviyesinde iyileşmek isterse omuz çevresi kaslarının ileri seviyede kuvvetlenmesi, omuz stabilizasyon egzersizleri ve patlayıcı kuvvet çalışmaları yapılır. Eğer hasta günlük yaşam aktivitelerine dönmek isterse bu durumda 12.-16. Haftaları arasında spor programı düzenlemesi ile tedavi devam eder. Hastaya spor salonunda yapacağı egzersiz programı düzenlenir ve düzenli aralıklarla bu programda revizyonlar yapılarak ilerleme kaydedilir. Hasta kendini iyileşmiş hissettiği zaman tedavi biter.
