Menisküs yırtığı ameliyatlı ve ameliyatsız olmak üzere iki şekilde tedavi edilir. Menisküs yırtığı ameliyatsız tedavi sürecinde dize yüklenmemek ve var olan ödem ve yaranın iyileşmesini beklemek gerekir. Ardından menisküs egzersizleri ile bölgeye binen yükü azaltmak gerekir. Bir diğer tedavi yöntemi ameliyattır. Burada ya yırtık dikilir ya da yırtık traşlanarak temizlenir. Ameliyat sonrasında hastaların temel şikayeti dizimi bükemiyorum şeklinde olur. Burada fizik tedavi ile dizin tekrar bükülmesi ve hareket açıklığını tekrar kazanması hedeflenir.
Konuyu daha iyi anlamak için gelin menisküs nedir bakalım.
Menisküs Nedir?
Menisküs, dizlerimizde bulunan ve dizlere gelen vücut ağırlığı yükünü yastık gibi tamponlayarak kıkırdağa aktaran dokulardır. Dizi oluşturan iki kemik vardır. Biri femur(uyluk kemiği, dizin üst kemiği), diğeri tibia(kaval kemiği, dizin alt kemiği). Bu iki kemik dizde birbirine bağlanır. Yerçekimi etkisiyle vücut ağırlığı femurdan tibiaya doğru aktarılır. Bütün vücut ağırlığı dizdeki kıkırdağa doğrudan binmemesini sağlayan yapılarımız menisküslerdir.
Menisküs, tibia üzerinde bulunan ve tibianın yüzey alanını genişleten bir dokudur. Tibianın yüzey alanı genişlediği için birim alana düşen yük miktarı azalır. Böylece kıkırdaklarımıza birim alana daha az yük biner ve bu sayede kıkırdaklarımız yıpranmadan vücut ağırlığını taşır.
Menisküsler hareketli yapılardır. Dizin bükülüp açılması esnasında tibia üzerinde öne ve arkaya doğru hareket ederler. Bu şekilde ekleme binen yükü her yönden karşılayabilirler. Menisküsün iç ve dış olmak üzere iki parçası vardır. Bunlara iç menisküs ve dış menisküs denir. İç menisküs dizin iç tarafında, dış menisküs dizin dış tarafında bulunur. Menisküslerin kendi içinde kırmızı bölge ve beyaz bölge denilen bölgeleri vardır. Menisküsün kırmızı bölgesi kanla beslenirken, beyaz bölgesi kandan mahrum kaldığı için çok az beslenebilir.
İçindekiler
Menisküs Yırtığı Nedir?
Menisküsler yaşla, travma ile veya bazı hastalıklar nedeniyle yüzeyindeki pürüzsüzlüğü kaybeder ve yırtıklar oluşur. Bu yırtıklar menisküsün bütünlüğünü bozduğu için hareket esnasında menisküsün normalden fazla oynamasına ve tibiaya daha fazla yük binmesine neden olur. Menisküs yırtıkları, konumuna ve boyutuna göre farklı farklı isimlendirilir. Aşağıdaki resimde menisküs yırtıklarının tiplerini görebilirsiniz. Menisküs yırtığının tipine göre bazıları ağrıya, bazıları takılma hissine neden olurken bazıları da herhangi bir semptom vermez. Bu nedenle her menisküs yırtığından korkmamak gerekir.
Menisküs Yırtığı ve Ağrı
Menisküs yırtığı her zaman ağrı yapmaz. Yukarıda bahsetttiğimiz üzere menisküste kırmızı ve beyaz alanlar vardır. Menisküsteki beyaz alanda olan yırtıklar ağrıya yol açmazlar. Çünkü bu bölgede kanlanma olmadığı için aynı zamanda sinir uçları da yoktur. Bu nedenle burada olan yırtıklarda ağrı hissedilmez. Eğer beyaz kısımdaki yırtık büyükse menisküsün yırtık parçası dizin içinde serbestçe hareket eder. Bu da diz hareketleri esnasında menisküsün eklem aralığına sıkışıp takılmasına neden olur.
Kırmızı bölgede olan yırtıklarda ise menisküste ağrı oluşabilir. Çünkü burada kanlanma olduğu için sinir uçları da vardır. Bu nedenle menisküsün kırmızı bölgesindeki yırtıklarda yük ile birlikte ağrı hissedilebilir. Aynı zamanda kanlanma olduğu bölgelerde oluşan yırtıklar kanamaya yol açarak diz içerisinde şişmeye neden olabilir.
Menisküs Yırtığı Nasıl Olur?
Menisküs yırtığı yaşla birlikte doğal olarak oluşabileceği gibi travma sonucu da oluşabilir. Yaşlanma ile birlikte menisküs içerisindeki liflerde yıpranmalar meydana gelir. Bu yıpranmalar zamanla birikerek büyük ve dejenerasyon adını alır.
Menisküs dejenerasyonu, menisküs içindeki küçük yırtıkların birleşmesi ve büyümesi sonucu oluşur. Dejenerasyonun büyüklüğüne göre menisküs yırtıkları 3 seviyede sınıflandırılır. birinci seviyedeki dejenerasyonda menisküs içinde ince bir çizgi halinde yırtık mevcuttur. İkinci seviye yırtıklarda menisküs içinde yassı bir yırtık mevcuttur. Bu iki tip yırtık menisküsün içinde gömülüdür. Menisküsün bütünlüğü bozulmamıştır. Bu neden ilk iki seviyedeki menisküs yırtıkları herhangi bir probleme yol açmazlar. Bunlar ameliyat edilmezler. Üçüncü seviyedeki yırtık ise menisküsün içinden dış katmanına doğru uzanır. Bu durumda menisküs iki parçaya ayrılır. Bununla birlikte diz içerisinde şişme, ağrı ve takılma hissi oluşabilir. Semptomlara ve yırtığın büyüklüğüne göre fizyoterapi veya cerrahi tedaviler uygulanabilir.
Yukarıdaki yırtıkların dışında kalan diğer yırtık tipleri ise travmatik olarak oluşur. Dizin ani bir şekilde dönmesi, dışardan gelen darbeler, bazı dejenerasyonlar sonucu farklı tipte ve bölgede menisküs yırtığı oluşabilir. Bu yırtıkların konumuna ve büyüklüğüne göre farklı farklı isimlerle sınıflandırılır. En ciddi travmatik yırtık tipi kova sapı yırtığı denilen yırtık tipidir. Bu yırtıkta ameliyat şarttır aksi takdirde normal günlük yaşam aktivitesinde menisküs yırtığı diz içerisinde takılarak dizde kilitlenmeye hatta bazen diğer bağlarda(ön çapraz bağ, iç yan bağ vb) yırtıkların oluşmasına neden olabilir.
Menisküs Yırtığı Neden Olur?
Menisküs yırtığı hemen hemen her yaşta görülebilir. Menisküs yırtığının iki temel sebebi vardır. Birincisi yıpranma ikincisi travmadır. Yıpranma şeklindeki yırtıklar herkeste zamanla gelişir. Travma tipi yırtıklar ise eğer dışarıdan bir darbe gelmesiyle dizin anormal dönmesi sonucu oluşur. Bu tip menisküs yırtığı sonrasında dizde kilitlenme görülebilir.
Dizin aktif stabilizasyonu, diz çevresindeki kasların dizin hareketleri esnasında dizi her zaman sert bir şekilde sıkı tutabilme becerisidir. Diz çevresi kaslar güçlü olduğu zaman ve bu gücü dizin her açısında kullanabildiği zaman dizin anormal içe ve dışa dönme hareketlerini engeller. Bu da dizin doğal hareket sınırlarının dışına çıkmadan diz içerisindeki yapıların sağlıklı bir şekilde yük almasını sağlar. Dizin aktif stabilizasyonunu sağlayan yapılar kas kuvveti, kas kontrolü(nöromusküler kontrol) ve kasın dayanıklılığıdır. Bu üçünden herhangi birindeki bir zaafiyet aktif stabilizasyonunun azalmasına neden olur. Bu da dizin normal sınırları dışında hareket ederek bağlarda zorlanma ve yıpranmaların artmasına neden olur. Anormal hareket eden dizlerde bağlar aşırı esner, menisküslere anormal yükler biner. Bu da menisküs yırtığı oluşma riskini arttırır.
Menisküs Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
Menisküs yırtığının belirtileri çoğunlukla hareket esnasında açığa çıkar.
- Diz içerisinde hareket esnasında takılma hissi
- Dizleri bükerek oturulduğunda ağrı hissi
- Dizin iç veya dış kısmında noktasal ağrı
- Diz çevresinde veya üst kısmında şişlik
- Bazı günler uyandığınızdan itibaren gün boyunca dizde huzursuz hissettiren acı veya ağrı hissi. Bu ağrı ertesi gün kaybolabilir
Menisküs Yırtığı Tedavisi
Menisküs yırtığı tedavisinde ameliyatlı ve ameliyatsız tedaviler mevcuttur. Menisküs yırtığı ameliyatı sonrası iyileşme süresi, yapılan işleme göre değişir. Menisküs dikilmesi durumunda 4-6 ay arasında bir iyileşme süresi mevcutken, menisküslerin traşlanması durumunda iyileşme süresi 4-6 haftadır. Menisküs yırtığının ameliyatsız tedavisi de mümkündür. Burada önemli olan yırtığın tipi ve hastaların semptomlarıdır. Ameliyat gerektirmeyen bir menisküs yırtığı iyileşme süreci yaklaşık 3-4 hafta arasındadır. Bu süre hastanın fiziksel durumuna, yırtığın büyüklüğüne, eşlik eden farklı problemlerin olması gibi faktörlere bağlı olarak uzayabilir.
Ameliyatsız Menisküs Yırtığı Tedavisi
Ameliyatsız menisküs yırtığı tedavisi seçenekleri arasında en etkili yöntem fizik tedavidir. Fizik tedavi ile diz ve kalça çevresindeki kaslarda dizin aktif stabilizasyonunu arttırmaya yönelik egzersiz ve manuel terapi uygulamaları yapılır. Egzersiz ile kuvvet, dayanıklılık ve nöromusküler kontrol geliştirilirken, manuel terapi ile menisküs mobilizasyonu yapılırak menisküsün sıkışma ihtimali azaltılır. Kalça ve diz bölgesinde ekleme yönelik manuel terapi ile eklem mobilitesi arttırılarak hareket kontrolü arttırır. Böylece dizin hareketi için daha fazla alan ve kontrol için daha çok kabiliyet geliştirilmesine imkan sağlar. Bu hareket açıklığı kazanıldıktan sonra en etkili egzersiz metodu açık kinetik zincir egzersizlerdir. Ayakta yük verilerek yapılan egzersizler menisküse zarar verebilir. Egzersizlerle birlikte dizin kontrolü arttırılır ve menisküse binen yük azaltılır. Böylece yıpranmış olan menisküsün ağrıya yol açması engellenir.
Bu tedavi sürecinde menisküs yırtığının derecesine ve tipine bağlı olarak ekstra önlemler alınabilir. Dizde kanlanan bölgede bir yırtık mevcut ise iyileşmeyi olabildiğince mümkün kılmak için bir süreliğine koltuk değneği kullandırılabilir. Bu süreçte dizin üzerine basılmaz ve meniskünü mümkün olduğu kadar iyileşmesine olanak tanınır. Bu evrede menisküse yüklenmeye yol açmayacak özel kuvvetlendirme egzersizleri seçilerek kasların dizi koruma gücü arttırılır.
Tedavi süresi tamamen menisküs yırtığının tipine ve konumuna bağlı olarak değişir. Menisküs yırtığı iyleşme süreci en az 4 hafta en fazla 10 hafta arasında değişmektedir. Bazı yırtık türlerinde fizik tedavi denenmesine karşılık iyileşme veya ağrının azalması mümkün olmamakta ve hasta ameliyata gönderilebilmektedir. Bu nedenle ameliyatsız tedaviye uygun olup olmadığınız ancak birebir yapılan fiziksel değerlendirme sonucunda söylenebilir.
Menisküs Yırtığı Ameliyatı
Menisküs yırtığı ameliyatı iki şekilde yapılır. Menisküs ya traşlanarak alınır ya da dikilerek tamir edilir. Hangi yöntemin seçileceği ameliyat yapan cerrah tarafından karar verilir. Bazı durumlarda ameliyat öncesinde hangi yöntemin seçileceği belirlenemez ve ameliyat esnasında menisküsün durumuna gözle bakılarak bu karar verilir. İyileşemeyecek bir bölgede olduğu düşünülen yırtıklar traşlanarak alınır, eğer kanlanan bölgede ise ve iyileşebilecek bir yırtık ise menisküs dikilir. Her iki ameliyat sonrasında fizik tedavi almak şarttır. Her iki ameliyatın da sonraki sürecinde farklı fizik tedavi yollar izlenir.
Menisküs Tamiri Sonrası Fizik Tedavi Süreci
Menisküs yırtığı dikilerek tamir edildikten sonra çok kesin yasaklar mevcuttur. Ameliyat sonrasında dizde ödem olduğu için hastalar menisküs ameliyatı sonrası dizimi bükemiyorum derler. Eğer menisküs dikilmişse bunu ilk 6 hafta boyunca kesinlikle zorlamamak gerekir. Dikilen yırtığın tipine göre 3 veya 6 hafta arasında dizin üzerine basılmaya izin verilmez. Bazı yırtık tiplerinde belli bir süre 90 dereceden fazla dizin bükülmesine izin verilmez. Hatta bazı ameliyatlar sonrasında 30 dereceden fazlasına bile yasak konulur. Bu yasaklar tamamen ameliyatta dikilen menisküs yırtığına bağlı olarak belirlenir. Ameliyat sonrasında mutlaka cerrah tarafından bu bilgilerin alınması gerekir. 
Menisküs tamiri sürecinde 3 faz mevcuttur.
1. Faz – İyileşme dönemi
Bu dönemde menisküsün iyileşmesine olanak tanınır. Ameliyat sonrası bölgedeki iyileşme dokusuna zarar vermeyecek basit eklem hareket açıklığı egzersizleri yapılır. Yara bölgesinin iyileşmesine dikkat edilerek ödeme yönelik masaj yapılabilir. Ameliyat nedeniyle inhibe(sönmüş) olmuş kasları tekrar aktive etmeye yönelik PNF teknikleri uygulanır. Böylece kaslar tekrar uyandırılır. Bölgedeki dolaşımı arttırmaya yönelik düşük şiddetli yüksek tekrarlı pompalama egzersizleri yapılır. Cerrahın yasakları doğrultusunda dizi bükme ve yüklenme çalışmaları yapılır. Bu fazla dizi tam kilitleme becerisi mutlaka kazanılmalıdır. Diz kilitleme bu dönemde kazanılmazsa ilerleyen dönemlerde kazanılması zorlaşır.
Bu faz ameliyatta dikilen yırtığın büyüklüğüne göre bağlı olarak 3 ile 6 hafta arasında sürebilir.
2. Faz – Toparlanma dönemi
Menisküs kendi içerisinde iyileştikten sonra kademeli olarak yüklenilmeye başlanır. Ameliyattan sonra dizi bükmede ve düzleştirmede sorun yaşanır. Hastalar dizlerini dümdüz yapmayı ilk dönemde kazanırken, dizlerini tam bükme becerisini bu dönemde kazanır. Bu fazdaki hedef, diz ekleminin ameliyat sonrası süreçte kaybettiği özellikleri geri kazanma dönemidir. Menisküs ameliyatı sonrası merdiven çıkmaya bu dönemde izin verilir. Bundan önce merdiven çıkma koltuk değneği veya teker teker çıkarak yapılmalıdır. Bu dönemde ödem tamamen azaltılır, kas kuvveti belirli bir seviyeye kadar kazanılır, diz bükme açısı tamamen kazanılır. Bu kazanımlar elde edildikten sonra rahat rahat merdiven inip çıkılabilir.
Bu dönem ameliyata bağlı olarak 4-6 hafta sürer.
3. Faz – Güçlenme dönemi
Bu fazda artık ameliyatın bütün etkileri ortadan kalkmıştır. Dizin tekrar sakatlanmamasına ve patlayıcı kuvveti kazanmaya yönelik çalışılır. Bu dönemde sıçrama, sprint atma, tek ayak üzerine dengeli düşme gibi yüksek eforlu egzersizler yapılır. Bu dönem tamamen kişinin hedeflerine göre uzun veya kısa sürer. Eğer kişi aktif spor hayatına dönmek isterse 4-6 hafta sürer. kişi basit jogging gibi düşük şiddetli spora dönüş isterse 2-3 hafta sürer. Eğer aktif bir spor yaşamı sürdürmeyecekse spor salonunda yapılacak bir egzersiz programı verilerek tedavi süreci sonlandırılır.
Yani menisküs yırtığı kaç ayda iyileşir? Eğer yırtık dikilmişsse günlük yaşama dönme ise 3-4 haftalık bir süreç gerektirirken, tam bir sportif faaliyete dönme süresi 4-6 ay kadar sürebilir.
Menisküslerin Traşlanması (Menisektomi) Sonrası Fizik Tedavi
Menisektomi, menisküsün traşlanarak alınmasına verilen isimdir. Bu işlemden sonra fizik tedavi süreci çok daha kısa ve zahmetsiz sürmektedir. Menisküs alındığı için iyileşmesini beklememiz gereken bir yara dokusu bulunmamaktadır. Hastalar hemen dizlerinin üzerine yük verebilirler. Destekli bir şekilde kendi başlarına yürüyebilirler. Bu işlem sonrasında fizik tedavi sürecinde iki dönem vardır. İlk dönemde ödem ve hareket kısıtlılığının azaltılmasına yönelik uygulamalar yapılırken ikinci dönemde yüklenme ile kuvvetlendirmelere başlanır.
1.Faz – Toparlanma dönemi
Bu fazda dizde yoğun miktarda ödem vardır ve hastalar dizlerini tam bükme ve kilitlemede sorun yaşarlar. Kas kuvveti azalmış olmasına karşılık bu tamamen kas inhibisyonu kaynaklı gelişir. Ödem azaldığı takdirde kuvvetteki kayıp hızlıca yerine konulabilir. Bu dönemde amaç diz açısını tamamen kazanmak ve kas inhibisyonunun tamamen ortadan kaldırılmasıdır. Bu dönem hastanın yaşına ve ameliyat öncesi eklem-kas sağlığına bağlı olarak 2-4 hafta arasında sürebilmektedir.
2.Faz – Güçlendirme dönemi
Bu faza geçildiğinde dizde hareket açıklığı tamamen kazanılmıştır. Bu nedenle tam yüklenmeye başlayabiliriz. İleri seviye kuvvetlendirme egzersizleri ve denge koordinasyon egzersizlerine başlanır. Menisküsler artık tamamen alınmış olduğu için diz çevresi kaslar normal bir insandan çok daha güçlü olmalıdır. Menisküs tampon görevi gören bir yapıdır ve bu yapı ameliyatla alındığı için kaslar menisküsün görevini almaya çalışmalıdır. Kasların sağladığı aktif stabilizasyon rolü artmıştır. Kasların bu rolü yerine getirecek kadar güçlendirilmesi gerekir. Ameliyatta traşlanmış olan menisküs yırtığı kaç ayda iyileşir? Eğer yırtık dikilmemiş ve traşlanmış ise tam iyileşme 4-6 hafta arasında sürmektedir.
Menisküs yırtığı hakkında sıkça sorulan sorular
Menisküs yırtığı kendi kendine geçer mi?
Menisküs yırtığı kendi kendine geçmez ancak fizik tedavi ile yol açtığı ağrı ve şikayetler ortadan kaldırılabilir. Bazı durumlarda enflamasyon nedeniyle oluşan ağrılar dize yüklenmeden geçirilen yeterli dinlenme ile azalabilir. Diz ekleminin içi sıvı olduğu için o bölgede bir iyileşme dokusu kendi kendine oluşamamaktadır. Sıvı ortamda düzgün bir pıhtı oluşmaz bu nedenle iyileşme başlayamaz. Bu nedenle yırtığın kendisi maalesef zamanla iyileşmemektedir.
Menisküs yırtığı ameliyat olmadan geçer mi?
Menisküs yırtığının tamamen iyileşmesi ancak yırtığın iyileşebilen (kırmızı) bölgede olması ile mümkündür. Eğer menisküs yırtığı menisküsün kırmızı bölgesinde ise iyileşme yalnızca ameliyat ile dikilme sonrasında mümkündür. Ameliyat olmadan yırtık geçmez ancak menisküsün yol açtığı şikayetler fizik tedavi ile geçebilir. Dolayısıyla yırtığın ortadan kaldırılmasının tek yolunun ameliyat olduğunu söyleyebiliriz. Bunun da ön koşulu yırtığın dikilebilir alanda ve büyüklükte olmasıdır. Eğer çok büyük veya küçük bir yırtıksa ameliyat ile de dikilemez. Büyük yırtıklarda ameliyatla menisküs alınır.
Menisküs yırtığı tedavi edilmezse ne olur?
Menisküs yırtığı tedavi edilmezse, yırtığın tipine bağlı olarak zararsız olabileceği gibi çok büyük problemlere de yol açabilir. Eğer menisküsten kopmuş veya ayrışmış bir parça varsa, hareket esnasında bu parça eklem aralığına sıkışarak dizde kilitlenmeye yol açabilir. Ani hamle esnasında, örneğin zıplama, dans etme, koşma gibi aktiviteler esnasında bu takılma meydana gelirse diz içersinde bulunan bağlardan bir veya birkaçında yırtılmaya yol açabilir. Eğer menisküsten parça ayrışmamış veya kopmamışsa tedavi edilmeyen menisküs yalnızca günlük yaşamı limitler. Bazı durumlarda da yırtığın büyümesine neden olabilir. Tek dezavantaj, erken dönemde dikilme ile iyileşebilecek bazı yırtıklar üzerinden zaman geçmesi sonucu yırtığın büyümesi ile birlikte dikilerek iyileşme özelliğini yitirebilir.
Menisküs yırtığı olanlar nelere dikkat etmeli?
Menisküs yırtığı olanların kalça ve diz çevresi kaslarını kuvvetli tutması gerekir. Bu şekilde menisküse binen yükü azaltarak şikayetlerini azaltabilirler. Uzun süre bağdaş kurma, yer sofrasında dizleri bükerek yemek, dizlerinin üzerine oturmak gibi aktivitelerden de kaçınmak gerekir. Menisküslere binen yükte en önemli faktör kilodur. Yüksek kilolu bireylerin dizlerine binen yük çok daha fazla olacaktır. Bu nedenle diz ağrısı şikayeti olan kişilerin her şeyden önce kilo vermeye çalışmaları çok daha verimli bir çaba olacaktır.
Menisküs yırtığına ne iyi gelir?
Dışarıdan kullanılacak ilaçlar, kremler veya enjeksiyonlar menisküsü iyileştiremezler. Bu tarz yöntemler menisküs sağlığına herhangi bir katkı sağlamamakla birlikte yalnızca psikolojik olarak etki gösterirler. Bu tarz uygulamalarda maddi istismarın çok fazla olduğunu söylemek gerekir. Bu yöntemleri denerken maddi külfetlerin altına girmemek gerekir. Unutulmamalıdır ki menisküs yırtığına en etkili çözüm diz çevresi kaslarını kuvvetlendirmektir. Kaslar kuvvetlendiği zaman menisküslere binen yük azalır ve böylecek ağrı ve şikayetler azalır.
Menisküs yırtılınca ne olur?
Menisküs yırtıldığı zaman eğer yırtık kırmızı bölgede ise kanama gerçekleşir ve diz etrafında şişme oluşur. Bununla birlikte kırmızı bölgedeki yırtıklarda ağrı şikayeti ortaya çıkar. Bu bölgedeki yırtıkların üzerine yük geldiği zamanda keskin bir ağrı olur. Eğer dizinizi belli bir pozisyona getirdiğinizde ağrı oluyorsa, yırtık olabilir. Eğer olası yırtık menisküsün beyaz bölgesinde ise dizde takılma hissi meydana gelebilir. Bu tip yırtıkta ağrı oluşmaz. Sadece belli pozisyonlarda dizde takılma hissi ile birlikte, bazen kilitlenme olabilmektedir. Eğer diz bir pozisyonda kilitlenirse kesinlike ani ve zorlayıcı manevralar yaparak açmaya çalışmamak gerekir. Ani bir hareket sonrasında yırtık çok daha büyüyebilir.
Daha detaylı bilgi almak için tıklayın.
