Ön Çapraz Bağ Kopması Sonrası Fizik Tedavi – Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi

 

Ön çapraz kopması sonrası spora ve günlük yaşama dönüş oldukça uzun ve çaba isteyen bir süreçtir. Ön çapraz bağ dizde bulunan ve dizi oluşturan iki kemiği birbirine bağlayan bir bağdır. Çapraz bir şekilde uzandığı ve dizde bulunan iki çapraz bağdan, önde olanı olduğu için ismi ön çapraz bağdır. Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası fizik tedavi hafta hafta neler yapılması gerektiği blog yazısının sonunda sizlere bilgi verme amacıyla yazılmıştır. Tedavi için bize başvurmak isterseniz iletişim kanalı ile bize ulaşabilirsiniz.

 

 

Ön Çapraz Bağ Nasıl Kopar? Ön Çapraz Bağ Ameliyatı

 

Bu bağ üst kemikte ön ve içten başlayarak alt kemikte arka ve dışa doğru uzanarak yapışır. Bu konumundan dolayı dizde aşırı öne gitme ve dizde dönmeyi engeller.

 

• Dize arkadan veya yandan gelen darbeler sonrasında dizin aşırı esnemesi sonucunda bu bağ gerilerek yırtılır.
• Bazı durumdalar ayağın yere takılması sonucu dizin aşırı dönmesi sonucunda bu bağ yine gerilir ve yırtılır.
• Nadir durumlarda da zıpladıktan sonra yere ters basma sonrasında diz aşırı içeri gittiğinde bağ esner ve yırtılır.

 

Suni çimde oynanan futbol, kayak esnasında kayağın ayaktan çıkmaması sonucu alt bacağın karda takılarak üst bacağın dönmesi, zıpladıktan sonra dengesiz bir şekilde yere basma veya koşu esnasında ani dönüşler esnasında kontrolsüz diz salınımı sonrasında bağda esneme ve yırtılma görülebilir.

 

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatsız İyileşir Mi?

 

Ön çapraz bağ diz içerisinde olan bir bağ olduğu için eğer tamamen kopmuş ise bağın iyileşmesini sağlayacak bir bütünlük oluşmadığı için ameliyatsız iyileşmez. Eğer sakatlığı yaşayan kişi yaşlı ve herhangi bir sportif faaliyete geri dönme arzusu yoksa ameliyat yapılmayabilir. Eğer kişi spora dönmek veya dizini kullanacağı aktiviteleri yoğun miktarda yapacak ise ameliyat olması şarttır.

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi

 

Ön çapraz kopması sonrası bekletilmeden ameliyat edilir. Ön çapraz bağ ameliyatı esnasında yırtılmış olan bağ tamamen temizlenir.  Temizlenen bağ yerine vücudun başka bir bölgesinden alınan başka bir bağ konularak tamir edilir. Bazı durumlarda ön çapraz bağ ile birlikte menüsküste veya yan bağlarda hasar oluşmuş olabilir. Böyle bir durum söz konusu ise, cerrah ameliyat esnasında bu bölgelerde de işlemler yapabilir. Bu nedenle fizyoterapist, mutlaka ön çapraz bağ ameliyatı raporunu okumalı ve cerrah ile iletişimde olmalıdır. Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası sorunlar ortaya çıkar. Bunlar hareket kısıtlılığı, kas güçsüzlüğü, dizin üzerine basamama ve hareket korkusu olarak sıralanabilir. Dizde hareket sıfırlanır ve çok ciddi kas güçsüzlüğü oluşur. Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası dizi bükememe sorunu ortaya çıkar. Bunun nedeni dizde oluşan ödemdir.

 

Dizde ödem arttıkça diz bağları gerilir. Gerilen diz bağları da dizin bükülmesini engeller. Bu nedenle ilk etapta ödem azaltmaya yönelik tedavi planlaması gerekir. Dizdeki ödem azaldıkça dizi daha rahat bükebiliriz. İlk 6 haftada kesinlikle zorlayarak dizi bükmeye çalışmamak gerekir. Bu ödemi arttırır ve seans içerisinde daha fazla bükülse de sonrasında diz daha da sertleşir. Yumuşak hareketlerle ödemi hareketlendirerek, vücudun ödemi absorbe etmesine yardımcı olunmalıdır. Fizik tedavide erken dönemde ağrılı uygulamalardan kaçınmak gerekir.

 

Ön çapraz bağ yerine konan bağın ilk 6 hafta boyunca gerilmemesi ve bağı gerecek hareketlerden kaçınılması gerekir. Aksi takdirde bağda oluşacak gerilimler, ameliyat ile yerleştirilen greftin kaymasına ve bağın esnemesine neden olarak dizin stabilitesinin bozulmasına neden olur. Bu nedenle ilk 6 haftada bağın aşırı gerilmemesi gerekir. İlk 6 haftada bacağın minimum 90 derece bükülmesi hedeflenirken dizin tam düzleşmesi ise ilk 3 haftada kazanılması gerekir. Bu nedenle ön çapraz bağ ameliyatı sonra 20 gün önemlidir. Dizin ilk 3 haftada tam düzleşmesi bu dönemin en önemli hedefidir. İlk 3 haftada dizin tam düzleşmemesi durumunda ilerleyen dönemlerde bu düzleşmeyi kazanmak oldukça zor olacaktır ve sakatlıktan tamamen dönme süresini uzatacaktır.

 

6-12 hafta arasında bazı egzersizler hala yasaktır. Açık kinetik zincir egzersizler özellikle dizin ilk 0-30 derecesinde bağ üzerinde yüksek gerilime sebep olduğu için yasaktır. Bu dönemde eğer ilk 6 haftada yeterli kas kuvveti kazanılmışsa squat, lunge gibi hareketlerle ileri seviye kuvvetlendirme egzersizlerine geçilebilir. Açı kazanımı uygunsa statik bisiklete başlanabilir. Eğer kas dayanıklılığı ve ağrı durumu izin veriyorsa basit denge egzersizlerine geçilir. 12. Hafta sonunda dizin tam bükülmesi hedeflenir.

 

12. hafta sonrasında hastalar günlük yaşam aktivitelerinin tamamını ağrısız bir şekilde yapıyor olması hedeflenir. Merdiven çıkma-inme, geri geri yürüme, hafif tempoda koşma ve küçük zıplama gibi aktivitelerin yapılabiliyor olması gerekir 12. Hafta sonrasında ileri seviye egzersizlere geçilir. Bu dönemdeki en büyük hedef, hareket fobisini yenmektir. Çapraz bağ ameliyatı sonrasında hastalar dizi döndürmekten çok korkarlar, özellikle geçirdikleri yaralanma pozisyonlarından kaçınma eğiliminde olurlar. Örneğin zıpladıktan sonra yere düşme esnasında bağını kopartan hastalar zıplamaya karşı fobi geliştirirler. Koşu sırasında dönerken bağı koparan hastalarda bu dönme hareketinden korkarlar. Bu nedenle hastalarda 12. Hafta sonrasındaki rehabilitasyon hedefi bu korkuları yenmeye yönelik çalışmaktır.

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi Almadan İyileşme Sağlanır Mı?

 

İyileşmeden ne kastedildiğine bağlı olarak bu sorunun cevabı değişir. Ameliyat ile yerleştirilen yeni bağ bölgede tutunarak kopan bağın yerine geçer. Ancak kaybedilen kas kuvveti, eklem hareketi ve hareket fobisinden kurtulmak için fizik tedavi almak şarttır. Fizyoterapist olmayan bireylerden tedavi hizmeti almak, tedavi sürecindeki kırmızı bayrakların farkında olmadan aşırı yüklenerek çapraz bağın tekrar kopmasına neden olabilir.

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrasında Neler Yapmam Gerekir?

 

Ön çapraz kopması sonrası süreç çok ciddi bir süreçtir. Bu nedenle öncelikle ameliyatı yapan doktorun uyarına harfiyen uymanız gerekir. Örneğin, doktor 3 hafta ayağının üzerine basma demişse buna uymanız gerekir. Aynı zamanda sizlerin de şu soruları sorarak durumunuz hakkında tam bir bilgi almanız gerekir.

 

• Çapraz bağ dışında başka bir dokuya(menisküs, bağ, kıkırdak vb) herhangi bir işlem yapıldı mı?
• Çapraz bağ yerine konulan bağ vücudun hangi bölgesinden alındı?
• Dizlik takmam gerekir mi?
• Kanedyen(koltuk değneği) kullanmam gerekir mi? Gerekiyorsa ne kadar süre kullanmam gerekir?
• Dizimi ne kadar süre ile ne kadar bükmemem gerekir? Bazı durumlarda menisküs tamiri nedeniyle 3 veya 6 hafta boyunca 30 dereceden fazla bükülmemesi istenir
• Kullanmam gereken ilaçlar neler?
• Ne zaman fizik tedaviye başlamam gerekir?

 

Bu soruların cevapları doğrultusunda ilerlemeniz gerekir. Eğer doktorunuz söylememişse dahi aşağıdaki uygulamaları yapmanız gerekmektedir.

 

• Dize ilk üç hafta boyunca her 2-3 saatte bir 10-15 dakika buz uygulama
• Dizi kalp seviyesinin üzerinde tutma (uzanarak bacağınızı altına koyacağınız bir iki yastık bu işlevi görecektir)
• Eğer kullanıyorsanız, gece yatarken dizlik takmak
• Pompalama egzersizi, diz bastırma egzersizi ve izin verilen ölçüde dizi bükmek ve düzleştirmek

 

Bunların ardından bir fizyoterapiste danışarak ameliyat sonrası fizik tedavi sürecine başlamanız gerekir. Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası fizik tedavi süreci kesin protokollerle belirlenmiş ve her fazda neler yapılması gerektiği belli olan bir süreçtir. Bu fazlar şu şekildedir.

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi Programı – Ön Çapraz Bağ Fizik Tedavi Protokolü

 

Önemli Uyarı: Aşağıdaki program izole ön çapraz bağ ameliyatı sonrası fizik tedavi protokolüne göre yazılmıştır. Menisküs, iç yan bağ, kıkırdak gibi başka dokulara yapılmış müdahaleler varsa tedavi programı değişmektedir.

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası İlk Hafta

• Ameliyattan 48-72 saat sonra bandajlar çıkarılır ve doktur gerekli görmüşse dizlik kullanılır
• Egzersiz yapılmadığı zamanlarda splint sürekli takılır
• PEACE&LOVE protokolü uygulanır.
• P: Protection, Koruma: Ameliyat bölgesinde ve yapılan işleme zarar verecek uygulamalardan kaçınma
• E: Elevate, Yükseltme: İstirahat hallerinde ameliyat edilen bölge kalp seviyesinden yüksek bir seviyede tutulur. Yatakta uzanırken bacağın altına yastık vb materyaller konularak bacak yükseltilir.
• A: Avoid anti-inflammatory: Anti-efnlamatuar ilaçlardan kaçınma: Bu tarz ilaçlar erken dönemde ağrıları azaltsa da uzun dönemde iyileşme sürecine negatif etki gösterir.
• C: Compress, Kompresyon: Ameliyat edilen bölge varis çorabı veya dizlik gibi bandajlama ile kompresyon uygulanır ve bölgedeki lenfatik sistemin daha etkili bir şekilde ödemi azaltması sağlanır.
• E: Education, Eğitim: Hastaya durumu ve yapılan işlemler hakkında bilgi verilecek ev içi aktivitelerde kendine ve dizine farkında olmadan zarar verecek durumlardan kaçınması sağlanır.
• LOVE: Akut dönem sonrasında uygulanır.
• L: Load, Yüklenme: İyileşme dokusunun iyileşme kapasitesine uygun bir şekilde yüklenmeye başlanırç böylece vücudun o bölgesinin zarar görmeden güçlenmesi sağlanır.
• O: Optimism, İyimserlik: Hastanın, hastalığı hakkındaki kaygıları giderilerek yaşadığı veya yaşayacağı psikolojik stresin azaltılması hedeflenir. Böylece negatif stresin yıkıcı etkilerinden korunma sağlanır. Aynı zamanda hastanın motivasyonu artarak tedaviye katılımı artar ve iyileşme kaliteli bir şekilde devam eder.
• V: Vascularisation, Dolaşımı arttırma: Bölgedeki kan dolaşımını arttıracak egzersiz ve manuel terapi uygulamaları ile bölgeye giden besin ve iyileşme için gerekli materyallerin arttırılması sağlanır.
• E: Exercise, Egzersiz: İyileşme döneminde bacağın ve zayıflayan kasların kuvvetlendirilerek dizin eski fonksiyona dönmesi sağlanır.

 

Manuel Terapi

• Cerrahi bölgesindeki kişilere dokunmama şartıyla yumuşak doku masajı yapılır.
• Lenfatik drenaj masajı ile ödemin kontrol altına alınması sağlanır
• Patella mobilizasyonu yapılarak diz eklemi hareketinin azalması önlenmeye çalışılır

Egzersiz

• Düz bacak kaldırma, ayak bileği pompalama ve diz ekstansiyonuna yönelik basit izometrik egzersizler verilir. Bu dönemde kas inhibisyonlarınn azaltılması hedeflenmelidir.

Hedefler

• Ağrının ve ödemin azaltılması. Koltuk değneği ile yürüme eğitimi verilmesi

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası 2-3. Hafta

• Dikişler alınır
• Kuvvetlendirmeler devam eder.
• Dizlikte açı sınırlandırması varsa doktor muayenesinde doktor tarafından açı sınırlaması yeniden düzenlenir.

Manuel Terapi

• Yara bölgesine eldiven kullanılarak yumuşak masaj
• Lenfatik drenaj masajı ile ödemin kontrol altına alınması sağlanır
• Diz ekstansiyonun kazanılmasına yönelik manuel terapi uygulanır.
• Diz fleksiyonuna yönelik glide yapılır, eklem içi ödeme yönelik patellar kompresyon yapılır.

Egzersiz

• İlk hafta yapılan egzersizlere aynen devam edilir. Üzerine aşağıdaki eklemeler yapılır
• Kalça eklemi çevresi kaslarını kuvvetlendirmeye yönelik egzersizler
• Çarşaf yardımıyla diz fleksiyon-ekstansiyon(itme çekme) hareketi aktif yardımlı yapılır
• Hamstring(arka adale) grubuna yönelik kuvvetlendirme egzersizleri başlanır
• Quadriceps(üst adele) inhibisyonunu azaltacak PNF uygulamaları yapılır

Hedefler

• Dizde pasif tam ekstansiyonu kazanma
• Eğer doktor tarafından sınırlandırma yapılmamışsa 45-60 derece fleksiyon(bükülme) açısı kazanılması
• Quadriceps inhibisyonunun ortadan kaldırılması

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası 4-6. Hafta

• İyileşmeye bağlı olarak bu dönemde dizliğin çıkarılıp çıkarılmamasına karar verilir. Genelde garantilemek için 6. Haftaya kadar splint kullanımı devam edebilir

Manuel Terapi

• Bir önceki fazda yapılan uygulamalar aynen devam eder. Diz ekstansiyonu tamamen kazanılmış olduğu için, fleksiyon yönünde açı kazanılmasına yönelik uygulamalara odaklanılır

Egzersiz

• Bir önceki fazda yapılan egzersizlere devam edilir. Fizyoterapistin değerlendirmesine bağlı olarak üzerine aşağıdaki eklemeler yapılır
• Sırtüstü ve yüz üstü pozisyonunda kapalı kinetik zincir egzersizleri (Köprü kurma, leg press, hip extention)
• Ayakta kalça bölgesi kuvvetlendirme egzersizleri eklenir
• Diz eklemi hareketliliği yeterli ise eklem hareketliliğini arttırmaya yönelik düşük şiddette yüksek selede bisiklet başlanabilir.
• Hafta itibariyle kas kuvveti yeterli ise sert zeminde denge egzersizlerine başlanabilir

Hedefler

• Dize tam yük verilmesi
• Diz fleksiyon açısının minimum 90 maksimum 120 derece kazanılması
• Aktif diz ekstansiyonunun tamamen kazanılması
• Greft bölgesinin tamamen iyileşmesi ve yara bölgesi mobilitesinin tamamen kazanılması
• Hafta sonunda merdiven hareketine başlamak

 

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası 6-12. Hafta

• Koltuk değnekleri bırakılır
• İyileşmes ve kas gücü kazanılmışsa dizlik çıkarılır
• Günlük yaşama ve işe dönüş kademeli olarak başlar.

Manuel Terapi

• Diz fleksiyon açısının tamamen kazanılmasına yönelik uygulamalar yapılır
• Ödem bu dönemin sonunda tamamen bitmesi hedeflenir

Egzersiz

• Ayakta kapalı kinetik zincir egzersizlerine başlanır (squat, lunge, leg press, side lunge vb)
• Açık kinetik zincir egzersizleri 12. Hafta sonuna kadar yasaktır
• Bisiklet süresi uzatılır ve kademeli olarak şiddet arttırılabilir
• Denge egzersizlerin yumuşak zemine geçilir

Hedefler

• Ağrısız merdiven inip çıkma
• Dizin hareketliliğini tam olarak kazanma
• Koşuya yönelik egzersiz planlama

 

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası 12-24. Hafta

• Spora yönelik egzersiz planlaması başlanır. Fizik tedaviye bağımlılık azaltılır. Spor salonu  veya ev egzersiz programına geçilir. Kademeli olarak fizik tedavi seansları azaltılır. Örn: Haftada 3’ten haftada 2’ye ve haftada 1’e düşürülür.

Egzersiz

• Açık kinetik zincir egzersizlerine başlanır.
• Sıçrama tipi egzersizlerle patlayıcı kuvvet egzersizlerine geçilir
• Dinamik denge egzersizlerine geçilir

Hedefler

• Normal spor hayatına tam dönüş

 

Ön Çapraz Bağı Ameliyatsız Tedavi

 

Eğer yırtılma sonrası ön çapraz bağ ameliyatı olmamaya karar verirseniz, fizik tedavi ile dizin stabilizasyonunu arttırmanız gerekir. Bu süreçte öncelikle eğer dizde şişkinlik ve hareket kısıtlılığı varsa hedef bunları ortadan kaldırmaya yönelik manuel terapi ve egzersiz uygulamaları uygulanması gerekir.

 

Daha sonra çapraz bağın görevi ile aynı fonksiyonu sağlayan kasların kuvvetlendirilmesi gerekir. Bunlar hamstring ve adduktor kas grubu kaslardır. Bu kasların ekstra güçlü olması gerekir. Kuvvet kazanıldıktan sonra dizin stabilitesini arttırmaya yönelik denge egzersizleri yapılması gerekir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi Hakkında İletişime Geçmek İçin Tıklayın

Adres Tarifi İçin Tıklayın.