Çok yönlü omuz çıkması
Çok yönlü omuz çıkması literatürde multidirectional shoulder instability olarak adlandırılır. Türkçe bu konuda ayrım yapılmadığı için biz bunu çok yönlü omuz çıkığı olarak adlandırdık. Omuz çıkığı olarak adlandırılan standart sakatlıkta omuz öne doğru çıkar. Bu durumda çoğu zaman bankart lezyonu mevcuttur ve ameliyat ile tedavi edilir. Çok yönlü omuz çıkmasında ise omuz sadece öne doğru değil, aşağı doğru da çıkar. Bu durumun oluşması için omuz bağlarının aşırı esnek olması gerekir. Aşırı esnek omuz bağları da omuzun her yönde çıkabilmesini sağlar. Bu nedenle bu vakalarda hemen ameliyat yapılmaz. Çünkü ortada bir lezyondan ziyade aşırı esnek bağ dokusu problem yaratır. Bu durumda da öncelikle egzersiz temelli bir fizik tedavi ile yaklaşmak gerekir.
Çok yönlü omuz çıkması nasıl gelişir? – Patomekanik
Çok yönlü omuz çıkması, omuz ekleminin anatomik yapısından oluşan bir problemdir. Omuz, insan vücudundaki tüm eklemler arasında en geniş hareket aralığına sahip olan eklemdir. Hareketi kısıtlayan yapılar çok azdır. Fırlatma gibi baş üstü hareketler, omuz eklemini yerinde tutan yapıların kapasitesini sık sık zorlar. Her fırlatma aktivitesinde omuzu yerinde tutan bağlara ciddi yük bindirir. Bu nedenle zaman zaman bu savrulmalar esnasında omuzda mikroskopik boyutlarda yırtıklar oluşabilir.
Bu nedenle omuzu yerinde tutan kaslara oldukça büyük iş düşer. Omuzu yerinde tutan bağlar olduğu gibi kaslar da bu görevi yerine getirir. Bu nedenle fırlatma tipi spor yapan kişiler mutlaka omuz kaslarını güçlü tutmalıdır. Eğer kişilerin omuzu sık sık çıkıyorsa hastaların bağları gibi kasları da değerlendirilmelidir.
Çok yönlü omuz çıkması durumlarında, iki kategori vardır. Atravmatik ve travmatik omuz çıkması. Atravmatik kategori, doğuştan gevşek ve esnek bağa sahip olan kişilerde görülür. Omuz eklemini yerinde tutan kasların kaldıramayacağı kuvvetler oluştuğunda (bu en yaygın olarak fırlatmanın savrulma fazında meydana gelir), omuz başı öne ve aşağı doğru kayarak bu yöndeki bağları gerer. Bu gerilmeler esnasında omuzda mikro yırtıklar oluşur. Zamanla, tekrarlayan mikroyırtıklar bu yapıların aşırı esnek olmasına neden olur. Bu tür durumlarda genellikle bir miktar omuzda gevşeklik ve iki omuz arası görüntü farkı oluşur. Travmatik durumda ise omuza dışardan gelen bir darbe veya çekme hikayesi vardır. Bu durumda da çok yönlü omuz çıkığı oluşabilir. Travmatik omuz çıkığı çoğu zaman tek yönde olur ve bu nedenle çok yönlü omuz çıkığı olarak adlandırılmazlar.
Sakatlanma Mekanizması: Genel olarak, çok yönlü omuz çıkıklarının nedenini, bağların gevşekliği ile birlikte omuzun aşırı kullanılması olduğu düşünülmektedir. Hastada doğal bir esneklik olmasa bile, sporda üst üste binen travmalar sonucunda da bu esneklik ve gevşeklik oluşabilir.
İçindekiler
Çok yönlü omuz çıkması belirtileri – Omuz çıkması nasıl anlaşılır?
Omuz çıkması belirtileri sorunları genellikle tekrarlayan çıkıklarla ilişkilidir.
- Tekrarlanan çıkma hissi sıklıkla hastaların belirli günlük aktivitelerde bile endişeli olmalarına neden olur. Omuzda güvensizlik hissi mevcuttur.
- Omuzda belirsiz bir ağrı gibi belirsiz semptomlar tanımlanır. Kişiler, kolun belirli pozisyonlardayken omuzda bir şeylerin tam olarak doğru olmadığını hissedebilir.
- Eklemdeki ödem nedeniyle ağrı olabilir.
- Hastaların şikayetleri labrum yırtığı ve rotator cuff yırtığı sakatlıklarına benzer şikayetlerde bulunabilir.
- Yorgun ve halsiz günlerde omuzdaki şikayetler artar.
Normal omuz çıkığı ile arasındaki en büyük fark, iki omuz arasında görüntü farkıdır. Çok yönlü omuz çıkması hastalarında aşağı doğru çıkık mevcuttur ve omuzda aşağıdaki görüntü oluşmaktadır.
Omuz çıkığı sonrası yapılması gerekenler
Omuzda bu tarz güvensizlik, ağrı ve görüntü farkları mevcutsa ilk olarak bir ortopediste veya fizyoterapiste görünmek gerekir. Bu esnada özellikle fırlatma veya çekişme tipi bir spor yapılıyorsa spora ara vermek gerekir. Çünkü bu spor esnasında alınan yükler omuzdaki instabilitenin daha da artmasına neden olabilir. Evde yapılabilecek şeyler buz uygulamak olabilir. Bunun dışında kişilerin kendi kendine yapabileceği bir şey yoktur. Bu nedenle omuz çıkığı sonrası yapılması gereken ilk iş bir sağlık profesyoneline görünmektir.
Omuz çıkığı tedavisi
Omuz çıkığı tedavisinde eğer tek yönlü çıkık varsa en etkili tedavi ameliyattır. Eğer omuzda çok yönlü bir çıkık varsa ameliyat birinci seçenek olarak düşünülmemelidir. Bu konuda yapılmış bilimsel çalışmalar bize kesin bir şekilde cevap vermektedir.
Çok yönlü omuz çıkmasında ameliyat gerekli mi?
2015 yılında yapılan sistematik bir derlemede kesinlikle önce egzersiz temelli bir fizik tedavinin denenmesi gerektiğini vurgular. Bu tip çok yönlü omuz çıkmasında rehabilitasyonun başarısının yüksek olduğu, ancak ve ancak egzersiz temelli fizik tedavinin başarısız olmasından sonra hastaların ameliyat olması gerektiğini söyler. Bu egzersiz temelli tedavide omuz kaslarının kuvvetlendirilmesi, patern eğitimi ve stabilizasyon egzersizlerinin programa dahil edilmesi gerekir.
Kaynak: Multidirectional Instability of the Shoulder: A Systematic Review
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26208802/
Çok yönlü omuz çıkması fizyoterapisinde dikkat edilmesi gerekenler
Çok yönlü omuz çıkıkları için rehabilitasyoda dikkat edilmesi gereken şeyler, genel omuz çıkıklarına benzerdir. İnferior(aşağı) yönünde çıkık olması problemi biraz daha karmaşıklaştırır. Tedavi başarısı genellikle hastanın kas, tendon, bağ sağlığına bağlıdır. Fiziksel kapasitesi yüksek olan hastalarda tedavinin başarı şansı daha yüksektir.
Çok yönlü omuz çıkması durumunda tedavi ön ve arka kas gruplarına odaklanılmalıdır. Bu iki kas grubu esasında farklı bölgede ve zıt olarak çalışıyor gibi görünse de omuz stabilitesini sağlama konusunda eşzamanlı olarak çalışır. Bu nedenle tedavide yalnızca kas kuvveti değil, nöromusküler kontrol denilen kas koordinasyonuna odaklı da çalışılmalıdır. Yaptırılan egzersizlerde omuzun bu iki kas grubunu aynı anda çalıştırılmaya çalışılmalıdır. Bu konuda izometrik egzersizler oldukça faydalıdır. Örneğin, şınav pozisyonunda aşağıda beklemek bu nöromusküler kontrolü kazanmak için güzel bir egzersizdir. İleri seviyede şınavı sert zeminden ziyade bosuda vererek benzer kazanımların elde edilmesi sağlanabilir. Hastaların bütün şikayetleri ortadan kalksa bile bu tarz egzersizlere devam edilmelidir. Çünkü bu kasların zayıflaması durumunda omuzun stabilitesi düşer ve omuzun tekrar çıkma ihtimali artar.
Çok yönlü omuz çıkması tedavisinde önemli noktalar
Rehabilitasyon programı mutlaka kas tonusunu tekrar arttırmak ve omuz-kürek kemiği senkronizasyonunu geri kazanmaya çalışmakla başlamalıdır. Böylece omuzun ön ve arka grup kasları arasındaki kas koordinasyonunun sağlıklı bir şekilde çalışması için temeller atılır. Rotator cuff kaslarında önce kuvvet arttırılmalı daha sonra dayanıklılık odaklı çalışılmalı. Bu doğrultuda egzersizlerde önce şiddet(kg) arttırılmalı. Yeterli kuvvet kazanıldığı zaman şiddet sabit tutularak tekrar sayıları 15 ve üzerine çıkarılmalı.
Hastanın semptomları azaldığı ve tamamen kaybolduğu zaman nöromusküler kontrol egzersizlerine geçilmelidir. Burada omuz kaslarının çeşitli yükler altında stabilizasyonunu koruması hedeflenmelidir. Bosu üzerinde şınav, plank reach, plank pull through gibi egzersizler nöromusküler egzersizlere örnektir. Nöromusküler egzersizlerden sonraki hedef hastanın sporuna yönelik çalışmalar içermelidir. Basketbolcuyla top fırlatma ve top tutma gibi çalışmalar yapılmalıdır. Tenisçi ile savurma tipi çalışmalar yapılmalıdır. Futbolcuyla itme-çekme tipi çalışmalar yapılmalıdır.
Çok yönlü omuz çıkması kaç günde iyileşir?
Omuz çıkmasının iyileşmesi ortalama 6-8 hafta süren bir tedavi programı gerektirir. Burada belirleyici faktörler hastanın kas gücü ve esnekliği gibi fiziksel durumu belirleyicidir. Yaş, cinsiyet, geçmiş sakatlıklar da bu iyileşme sürecini etkiler. Bu nedenle her hasta için bu süre kısalıp uzayabilecektir. İyileşmenin kesin süresi ancak birebir değerlendirme sonrasında söylenebilir. Bu değerlendirmede kuvvet, esneklik, dayanıklılık, kilo, yaş, cinsiyet ve sakatlığın şiddeti gibi faktörler değerlendirilmelidir.
