Diastazis Rekti Nedir ve Neden Olur?

Diastazis rekti, rektus abdominis kaslarının (karın ön duvarında yer alan ve halk arasında “baklava kasları” olarak bilinen kaslar) orta hatta ayrılmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Normalde bu kaslar, “linea alba” adı verilen fibröz bir bağ dokusu ile birbirine bağlıdır. Ancak bazı durumlarda bu bağ dokusu zayıflayarak esner ve kaslar birbirinden uzaklaşır. Bu ayrılma sonucunda karın bölgesinde belirgin bir çıkıntı veya bombeleşme görülebilir.

Diastazis rekti genellikle hamilelik sonrası kadınlarda görülse de, erkeklerde, aşırı kilo alımında ve yanlış yapılan karın egzersizlerinde de ortaya çıkabilir. Hamilelik sırasında büyüyen rahmin karın kasları üzerinde oluşturduğu baskı, bağ dokusunun esnemesine ve kasların birbirinden ayrılmasına neden olabilir. Bu ayrılma doğumdan sonraki ilk birkaç ay içinde kendiliğinden iyileşebilir, ancak bazı durumlarda kalıcı hale gelir.

Klinik olarak, diastasis recti genellikle karın ön duvarında bir bombeleşme veya çıkıntı şeklinde kendini gösterir. Bu çıkıntı özellikle öksürme, ağır kaldırma veya mekik gibi karın içi basıncı artıran hareketler sırasında belirgin hale gelir. Karın kaslarının stabilitesinin bozulması nedeniyle hastalar sıklıkla bel ağrısı, postür bozuklukları, core (gövde) zayıflığı ve pelvik taban disfonksiyonları gibi şikayetlerle sağlık profesyonellerine başvururlar. Ayrıca yapılan araştırmalar, diastasis recti’nin idrar kaçırma ve bazı bağırsak problemleriyle ilişkili olabileceğini göstermektedir.

Bu durum ventral herni (karın fıtığı) ile karıştırılabilir, ancak temel fark, diastasis recti’de fıtıktaki gibi bir fasya defektinin olmamasıdır. Yani organlar kaslar arasındaki boşluktan dışarı çıkmaz, ancak zayıflamış karın duvarı nedeniyle iç organların ileri doğru itilmesi sonucu karın yüzeyinde çıkıntı oluşabilir.

Diastazis rektinin teşhisi basit manuel testlerle veya ultrason gibi görüntüleme yöntemleriyle konulabilir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile bu durum yönetilebilir ve fonksiyonel kayıpların önüne geçilebilir.

Diastazis rekti, karın kaslarının orta hattaki bağ dokusunun zayıflaması ve esnemesi sonucu kasların birbirinden ayrılmasıyla oluşur. En yaygın nedeni hamileliktir, ancak aşırı kilo alımı, yanlış egzersizler ve sürekli artan karın içi basınç da bu durumu tetikleyebilir.

1. Hamilelik ve Hormonların Etkisi
Hamilelik sırasında vücutta çeşitli anatomik ve hormonal değişiklikler meydana gelir. Büyüyen bebeğin yarattığı baskı, karın kaslarını ve bağ dokularını esneterek linea alba’nın genişlemesine neden olur. Özellikle ikinci ve üçüncü trimesterde bu baskı en yüksek seviyeye ulaşır.

Ayrıca, hamilelik sırasında artan relaksin ve progesteron hormonları bağ dokularının gevşemesine yol açar. Bu hormonlar doğumu kolaylaştırmak için vücudu hazırlar, ancak aynı zamanda karın kaslarını bir arada tutan bağ dokusunun da zayıflamasına neden olur. Bağ dokusu elastikiyet kazandıkça rektus abdominis kasları arasındaki mesafe artar.

2. Karın İçi Basınç Artışı
Karın içi basıncı uzun süre boyunca yüksek kaldığında, linea alba’ya uygulanan gerilim de artar. Bu duruma neden olan faktörler şunlardır:

• Hamilelik ve doğum süreci
• Aşırı kilo alımı ve obezite
• Yanlış yapılan mekik veya plank gibi yüksek basınç oluşturan egzersizler
• Kronik kabızlık nedeniyle sürekli ıkınma
• Ağır yük kaldırma
• Kronik öksürük ve solunum yolu hastalıkları

3. Erkeklerde ve Sporcularda Diastasis Recti
Her ne kadar diastasis recti genellikle hamilelikle ilişkilendirilse de, erkeklerde ve sporcularda da görülebilir. Yanlış egzersiz teknikleriyle yapılan karın çalışmaları, özellikle mekik ve ağır kaldırma hareketleri, linea alba’nın gereğinden fazla gerilmesine neden olabilir. Sürekli olarak karın kaslarına aşırı yük bindiren sporcular, uzun vadede bağ dokusunun esnekliğini kaybetmesine ve kasların ayrılmasına yol açabilir.

4. Genetik Faktörler ve Bağ Dokusu Hastalıkları
Bazı kişilerde bağ dokularının doğuştan daha zayıf olması diastasis recti riskini artırabilir. Marfan sendromu, Ehlers-Danlos sendromu gibi bağ dokusu hastalıkları olan bireylerde karın kaslarının ortadaki bağ dokusu daha kırılgan olabilir.

Önlenebilir mi?
Evet! Diastazis rekti gelişimini tamamen engellemek mümkün olmasa da, riski azaltmak için bazı önlemler alınabilir:

• Hamilelik sırasında uygun egzersizlerle core (gövde) kaslarını desteklemek
• Doğru nefes tekniklerini öğrenmek ve nefesle birlikte core kontrolünü sağlamak
• Yanlış egzersizlerden kaçınmak ve fizyoterapist eşliğinde doğru hareketleri yapmak
• Ağır kaldırmaktan kaçınmak ve karın içi basıncı artıran durumları kontrol altına almak

Özetle, diastazis rekti genellikle uzun süreli karın içi basınç ve bağ dokusunun zayıflaması sonucu gelişir. Ancak bilinçli hareket edilirse bu durumun şiddetlenmesi engellenebilir ve tedavi süreci daha kolay hale getirilebilir.

Diastazis rekti (DRA) olup olmadığını anlamak için birkaç farklı test yöntemi kullanılır. Bu testler, kas ayrılmasının derecesini belirlemek ve tedavi sürecinde ilerlemeyi takip etmek için uygulanır. En yaygın kullanılan yöntemlerden biri elle muayene (palpasyon) olup, parmak genişliği ile yapılan basit bir ölçümdür. Ayrıca mezura, kumpas (calipers), ultrason, BT (Bilgisayarlı Tomografi) ve MRI (Manyetik Rezonans Görüntüleme) gibi daha ileri tekniklerle de değerlendirme yapılabilir.

Evde Kendiniz Test Edebilirsiniz

Eğer diastazis rektiniz olup olmadığını merak ediyorsanız, aşağıdaki adımları takip ederek basit bir test yapabilirsiniz:

1. Sırt üstü yatın: Düz bir zemine sırt üstü uzanın ve dizlerinizi bükerek ayaklarınızı yere koyun.
2. Başınızı hafifçe kaldırın: Bir elinizi göbeğinizin üstüne koyarak, diğer elinizle başınızı hafifçe kaldırın (mekik çeker gibi).
3. Parmaklarınızı kullanarak kontrol edin: Göbek deliğinizin hemen üstüne, göbek deliği hizasına ve altına parmaklarınızı yerleştirin.
4. Kasların arasındaki boşluğu hissedin: Parmaklarınızı yavaşça bastırarak kaslar arasında bir ayrılık olup olmadığını kontrol edin. Eğer iki parmağınızdan daha geniş bir boşluk hissediyorsanız, diastasis recti ihtimali vardır.

Sonuçları Nasıl Yorumlamalısınız?

• 2 parmak genişliği ve altı → Normal kabul edilir, DRA yoktur.
• 2-3 parmak genişliği → Hafif diastasis recti.
• 3-4 parmak genişliği → Orta düzeyde diastasis recti.
• 4 parmak ve üzeri → Şiddetli diastasis recti.

Bu ölçüm yöntemi kesin tanı koymak için yeterli değildir, ancak bir fizyoterapiste veya doktora başvurmanız gerekip gerekmediğini anlamanıza yardımcı olabilir.

Daha Hassas Ölçüm Yöntemleri

Daha hassas bir değerlendirme için fizyoterapistler ve doktorlar şu yöntemleri kullanabilir:

• Kumpas (calipers) ile ölçüm: Göbek hizasında, göbek üstünde ve altında kasların arasındaki boşluğu hassas bir şekilde ölçmek için kullanılır.
• Ultrason: Kas ayrılmasını en doğru şekilde görmek için tercih edilir.
• BT ve MRI: Daha ileri vakalarda detaylı görüntüleme sağlamak için kullanılabilir.

Eğer yaptığınız test sonucunda belirgin bir kas ayrılığı hissediyorsanız veya karın bölgenizde şişkinlik, bel ağrısı gibi şikayetleriniz varsa, bir fizyoterapiste danışarak profesyonel bir değerlendirme yaptırmanız önerilir.

Diastazis rekti (DRA) egzersizle iyileştirilebilir mi? Bu sorunun cevabı, uygulanan egzersizin doğru teknikle, doğru kas aktivasyonu ile ve uzman gözetiminde yapılmasına bağlıdır. Yaygın bir yanlış inanış, karın kaslarını basitçe güçlendirmenin diastasis recti görüntüsünü düzelteceğidir. Ancak bu durum sadece kasları güçlendirmekle ilgili değildir; asıl hedef, doğru stabilizasyonu sağlamak ve kasların fonksiyonel uyumunu geliştirmektir.

Birçok kişi internetten bulduğu egzersizleri evde uygulamaya çalışsa da, yanlış teknikle yapılan egzersizler kas ayrılığını daha da kötüleştirebilir. Özellikle yanlış mekik (crunch) ve bacak kaldırma hareketleri, karın içi basıncı artırarak linea alba’nın daha fazla gerilmesine neden olabilir. Bu nedenle egzersizlerin fizyoterapist eşliğinde, bilinçli bir şekilde yapılması büyük önem taşır.

Diastazis rekti için en önemli kaslardan biri transversus abdominis’dir. Bu kas, vücudun doğal bir korse gibi çalışmasını sağlar ve karın içi basıncını dengeli bir şekilde yöneterek kas ayrılığının ilerlemesini önler. Aynı şekilde, pelvik taban kasları da karın stabilizasyonunda önemli bir rol oynar. Eğer pelvik taban kasları karın kaslarıyla uyum içinde çalışmazsa, diastazis rekti düzelmek yerine kötüleşebilir. Dolayısıyla egzersizler sadece karın kaslarını çalıştırmaya odaklanmamalı, bütüncül bir yaklaşımla pelvik taban, solunum kontrolü ve motor farkındalığı geliştirmeyi hedeflemelidir.

Yanlış egzersizler diastazis rektiyi kötüleştirebilir. Özellikle klasik mekik, çift bacak kaldırma ve yoğun plank egzersizleri, karın içi basıncı artırarak kas ayrılığını büyütebilir. Bu nedenle fizyoterapistler, transversus abdominis aktivasyonunu sağlayan ve kontrollü bir şekilde uygulanan hareketleri önerir. Bunlar arasında pelvik tilt, diyafragmatik solunum ve TrA aktivasyonu ile yapılan curl-up gibi hareketler bulunur. Stabilizasyonu destekleyen modifiye plank, yan plank ve bird-dog gibi hareketler de dikkatlice uygulandığında faydalıdır.

Diastazis rekti problemini sadece birkaç egzersiz yaparak tamamen iyileştirmek genellikle mümkün değildir. Çünkü her bireyin kas yapısı, postür durumu ve motor kontrol seviyesi farklıdır. Bir fizyoterapistin rehberliğinde, bireysel ihtiyaçlara özel bir program oluşturulmalıdır. Fizyoterapist eşliğinde çalışmak, beden farkındalığını artırarak egzersiz sırasında hangi kasların çalıştığını hissetmeyi öğretir. Ayrıca yanlış kas aktivasyonlarını önleyerek yüzeyel kasları aşırı çalıştırmadan derin stabilizatörleri devreye sokmayı sağlar.

Yanlış nefes alma teknikleri, karın içi basıncı artırarak kas ayrılığını kötüleştirebilir. Fizyoterapist, doğru nefes kontrolünü ve pelvik taban aktivasyonunu öğretir. Egzersizlerin doğru sırayla ilerletilmesi de önemlidir. Aşamalı olarak zorlaştırılan egzersizlerle kasların doğru şekilde yeniden yapılanması sağlanır.

Diastazis rektitedavisinde egzersizler oldukça etkilidir ancak sadece karın kaslarını çalıştırmak yerine, doğru stabilizasyonu sağlamak gereklidir. Pelvik taban, transversus abdominis ve solunum kontrolü bu sürecin temel taşlarıdır. Kendi başınıza yapacağınız yanlış egzersizler durumu kötüleştirebilir, bu nedenle bir fizyoterapist eşliğinde çalışmak en güvenli ve etkili yaklaşımdır.