Fibromiyalji, yorgunluk, uyku, hafıza ve duygudurum sorunlarının eşlik ettiği yaygın kas-iskelet ağrısı ile karakterize bir hastalıktır. Bilim insanları, fibromiyaljinin, beyninizin ve omuriliğinizin ağrılı ve ağrısız sinyalleri değerlendirirken yanlış yorumladığını düşünüyorlar. Örneğin kas üzerine gelen hafif bir basınç duyusu normal ve ağrısız bir duyu iken, beyin buradan gelen bu bilgiyi ağrı olarak yorumlayıp ızdırap çekmenize neden olur. Bu hassasiyet artışı durumuna sentisizasyon denilir. Hastalarda belirgin bir doku yaralanması olmadığı zamanlarda bu şekilde sebebi açıklanamayan ve birden fazla ağrılı nokta olması durumunda fibromiyalji teşhisi konulur.
Maalesef bazı durumlarda ise başka problemleri olan hastalarda teşhis konulamadığı zamanlarda da fibromiyalji teşhisi konularak hastaların yanlış teşhise sürüklenme durumu da söz konudur.
Fibromiyalji Nedir?
Fibromiyalji yukarıda da değinildiği gibi sadece yumuşak dokudaki problemlerle açıklanamayacak kadar kompleks bir durumdur. Bazı ağrı durumlarında ağrının hissedildiği bölgede herhangi bir yaralanma veya problem olmamasına rağmen beyin bu bölgede sanki bir sorun varmış gibi algılamaktadır. Beynin bu hatalı yorumlama durumu göz ardı edildiği zaman arkası kesilmeyen sonuçsuz tetkikler, enjeksiyonlar ve işe yaramayan onlarca lokal uygulamalarla(masaj, kuru iğne, kupa, hacamat vb) çare aranmasına neden oluyor. Fibromiyaljide durum yalnızca ağrılı bölge değil, aynı zamanda beynin bilgi işleme sistemindeki bozukluğu olduğu da göz önüne alınması gerekir.
Fibromiyalji Neden Olur?
Beyin sosyal, psikolojik veya fiziksel etkenler sebebiyle bu moda geçebilir. Bu moda bilimde arousal, tam türkçe anlamı alarm durumu denilir.
Örneğin iş yaşamında bir problemler yaşayan birisi, kariyerinin tehlikeye girdiğini düşünebilir. Bu da kişinin iş yaşamındaki normal bir olayı, acaba yaşadığım problemi daha kötü hale getirir mi diye düşünmesine neden olarak beynin bu şekilde alarm moduna geçmesine neden olabilir. Bir gün önce iş arkadaşı veya süpervizörü ile tartışan birisi ertesi gün işe geç kaldığında panikleyip stres yönetiminde başarısız olabilir. Bu panik durumu süpervizörünün normal bir bakışını imalı olarak algılamasına ne yaşadığı stresin daha da artmasına neden olabilir. Bu kısır döngü beynin bu alarm durumuna örnektir.
Beynin moddan çıkabilmesinin yolu da beyne doğru uyarıların verilerek güven algısının pekiştirilmesi ile mümkündür. Doğru egzersiz, doğru beslenme ve doğru stres yönetimi ile beyin kendini güvende hissettiği zaman, ağrısız duyuları ağrılı olarak algılamaktan vazgeçer.
Fibromiyalji Belirtileri
Fibromiyalji teşhisi konulması oldukça zor bir konudur. Çünkü her kişinin sosyokültürel yaşantısı farklı olduğu ve ağrı algısını ifade ederken farklı söylemlerde bulunmayı tercih ettiği için standart bir test ile fibromiyalji tanısı konulması mümkün değildir. Bu karşıklığı çözmek için American Collage of Rheumatology (Amerikan Romatoloji Koleji/Üniversitesi) 2016 yılında 5 yıllık doktor raporlarını derleyerek bir liste yayınlayarak fibromiyalji ile ilgili belirtileri şöyle sıralamıştır.
- Yaygın Ağrı Endeksinde 7 puan ve üzeri – Semptom Şiddet Ölçeğinde 5 ve üzeri yada Yaygın Ağrı Endeksinde 4-6 – Semptom Şiddet Ölçeğinde 9 ve Üzeri
Sayfanın en altında bu iki testi kendinize yapabilirsiniz.
- Yaygın ağrı şikayeti. Aşağıdaki 5 bölgenin en az 4’ünde ağrı
- Bölge Sol Kol (Sol Çene ve Sol Omuz Dirsek, El)
- Bölge Sağ Kol (Sağ Çene ve Sağ Omuz Dirsek, El)
- Bölge Sol Bacak (Sol Kalça, Bacak ve Baldır)
- Bölge Sağ Bacak (Sağ Kalça, Bacak ve Baldır)
- Bölge Gövde (Boyun, Sırt, Bel, Karın)
- Belirtiler genellikle en az 3 aydır mevcuttur.
- Fibromiyalji diğer hastalıklarla birlikte görülebilir. Kişide bir rahatsızlık veya hastalık varsa bu problemle ilgili şikayetler de fibromiyalji çatısı altında değerlendirilebilir. Örneğin, bel fıtığına bağlı ağrınız varsa bu da fibromiyalji içerisinde değerlendirilebilir.
Fibromiyalji Tedavisi
Fibromiyalji birden çok sebebe dayalı olarak gelişebilen bir rahatsızlık olduğu için, tedavi süreci de birden çok sebebe yönelik düzenlenmesi gerekir. Bunun içerisinde fizyoterapistin rolü ise egzersiz ve ağrı yönetimi konusunda hastaya destek vermektir. Bu doğrultuda egzersiz biliminin sunduğu bazı bilgileri kullanarak doğru bir egzersiz programı oluşturmak en önemli müdahaledir.
Fibromiyalji Egzersizleri
Aerobik egzersizlerin şiddeti ve süresi doğru düzenlendiğinde çeşitli hormonların salgılanmasını tetikleyerek fibromiyalji kaynaklı bazı semptomların ortadan kaldırılması mümkündür.
Örneğin, aşağıdaki tabloda %65 şiddette yapılan aerobik egzersizin zamanla hangi hormonlarda yükseliş ve düşüşe neden olduğu görülmektedir. Kortizol hormonu uyandırıcı bir hormondur. Özellikle sabah uyanıklığını arttırmak için tabloda görüleceği üzere 30 dakikalık bir bir aerobik egzersiz yapmaki kandaki kortizol hormonunu %150 arttırmaktadır. Bu da fibromiyaljideki semptom tablosunu düzenlemek için muazzam sonuçların ortaya çıkmasını sağlayabilir ve uyanıklığı arttırabilir.
Finlandiya’da yapılan bir diğer çalışma ise günde minimum 30 dakika süren ve orta seviyeli aerobik egzersizlerle birlikte yapılan yaşam tarzı değişikliğinin serum CRP seviyesini düşürdüğünü ispatlamıştır. Anti-inflammatory effect of lifestyle changes in the Finnish Diabetes Prevention Study
CRP, kan testinde bulunan ve vücutta sistemik inflamatuar cevabın olduğunu gösteren bir bulgudur. Yani doğru şekilde ayarlanmış bir egzersiz programı, vücuttaki yaygın enflamasyonu da azaltmaya yardım eder.
Bu gibi bilimsel metodlara dayalı yapılacak olan fizyoterapi egzersizleri fibromiyalji semptomlarını azaltacaktır. Bunun yanı sıra manuel terapi tekniklerinin uygulanması ile hastada ağrı kesici hormonların salgılanması sağlanarak doğal bir ağrı kesici tedavisi de yapılabilir.
Fibromiyalji İlaçları
Unutmamak gerekir ki fibromiyalji sistemik bir problemdir ve tek bir düzenleme ile bütün problemler ortadan kaldırılamaz. Bu nedenle bir ilaç alarak fibromiyalji hastalığını tedavi etmek mümkün değildir. Gerekli görülen durumlarda çeşitli etkilere sahip ilaçlar, doktor gözetiminde mutlaka kullanılması gerekmekle birlikte multidisipliner çalışma şarttır. İlaçlarla birlikte fizyoterapi, diyet düzenlemesi, günlük yaşamda stres yönetimine yönelik psikolojik desteklerin alınması ve uyku düzeni kazanılması ile fibromiyalji tamamen ortadan kaldırılabilir.
Sonuç olarak fibromiyalji temelde beynin, vücut hakkındaki algısı ve çevresel etkilerin yorumlanmasındaki bir problem olduğu için tedavisi de bütün faktörlerin düzenlenmesi ile mümkündür. Egzersizle beyne, vücudun güçlü olduğu hissi verilir, enflamasyon azaltılır. Doğru beslenme ile besin intoleransı ortadan kaldırılır. Stres yönetimi ile psikolojik stresin hormonel sistem üzerinde yarattığı tahribat ortadan kaldırılır.
Bütün bu süreçler sonunda beyin, vücuda güven duymaya başladığında artık ağrısız uyaranlar ağrılı olarak algılanmamaya başlar.
Fibromiyalji ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Fibromiyalji Nedir Kimlerde Görülür?
Fibromiyalji yoğun stres altında yaşayan herkeste görülebilir. Fibromyaljinin oluşması için stresin uzun süreli devam etmesi ve kişinin stresten uzaklaşabileceği bir psikolojik, sosyal veya fiziksel bir ortamının olmaması gerekir. Uzun süreli stres fibromiyaljinin gelişmesine neden olur.
Fibromiyalji Ağrıları Nerelerde Olur?
Fibromyalji ağrıları vücudun her yerinde görülebilir. Hastalar çoğunluka sırt, kol ve diz bölgesi şikayetlerinden muzdariptirler. Bu ağrının özelliği hareketle provake edilememesi, ara ara gidip gelmesi ve basınçla provake edilebilmesidir. Ağrılı bölgelerde artan hassasiyet dokunma ve basınç ile ağrı hissedilmesine neden olur
Fibromiyalji Psikolojik Bir Hastalık Mıdır?
Fibromiyalji tamamen psikolojik olmamakla birlikte psikolojik kökenleri de olabilen bir hastalıktır. İnsan vücudu biyolojik, psikolojik ve sosyal yaşamı ile bir bütündür. Bu nedenle fibromiyalji sadece psikolojik bir problem olarak değerlendirilmemelidir. Modu düşen kişilerin kendini enerjisiz hissetmesi sadece psikolojik değil, aynı zamanda metabolizmanın düşük olmasından kaynaklıdır. Metabolizmayı hızlandıracak, psikolojinin etkilediği hormonel sistemi egzersiz ve beslenme yoluyla tekrar eski ve sağlıklı haline getirecek düzene geçmekle birlikte düşen metabolizmanın psikolojiye olan etkisini düzenlemek için psikoterapi desteği de alınabilir. Fibromiyalji multidisipliner çalışılması gereken bir problemdir. Bu nedenle tek bir müdahale ile bu hastalığı çözmeye çalışmak yanlış bir tedavi yöntemi olacaktır.
Fibromiyalji Ağrısı Nasıl Olur?
Fibromiyalji ağrısı ataklar halinde olabilen, çoğunlukla ağrısı yer değiştiren ve stres ile birlikte artan bir ağrı karakteri gösterir. Bir gün sırtta, bir gün boyunda, bir gün belde, bir gün dizde hissedilebilir.
Fibromiyalji Atakları Nasıl Olur?
Yoğun stresin tetiklediği ataklarda halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık ve vücudun çeşitli bölgelerinde ağrı şeklinde hissedilir.
Fibromiyalji Sırt Ağrısı Nasıl Olur?
Fibromyalji yalnızca sırt bölgesinde oluşmaz. Eğer sadece sırtta ağrınız varsa ağrınız farklı bir problemden kaynaklanır.
Yaygın Ağrı Endeksi (Fibromiyalji Noktaları)
Aşağıdaki fotoğrafta 19 bölge işaretlenmiştir. Son 7 güç içerisinde ağrı hissettiğiniz bölgeleri işaretleyiniz.
- Omuz kuşağı (Sağ)
- Omuz kuşağı (Sol)
- Üst kol (Sağ)
- Üst kol (Sol)
- Alt Kol (Sağ)
- Alt Kol (Sol)
- Kalça (Sağ)
- Kalça (Sol)
- Üst Bacak (Sağ)
- Üst Bacak (Sol)
- Alt Bacak (Sağ)
- Alt Bacak (Sol)
- Çene (Sağ)
- Çene (Sol)
- Göğüs
- Karın
- Boyun
- Sırt
- Bel
- Bu alanların dışında bir alan
İşaretlediğiniz her bölge bir puan olarak değerlendirilmektedir.
Toplam Puanınız:_________
SEMPTOM ŞİDDET ÖLÇEĞİ
Son 6 ay içersindeki yaşantınızı dikkate alarak şunları değerlendirin:
1-) Yorgunluk
0 Puan: Yorgunluk yok
1 Puan: Hafif veya orta seviyede yorgunum. Genellikle orta seviyede yorgunum ama düzensiz bir şekilde olur
2 Puan: Ciddi yorgunluk var ve çoğunlukla hissediyorum bu yorgunluğu
3 Puan: Çok yorgunum, sürekli böyle hissediyorum. Hayatımı ciddi şekilde etkiliyor
2-) Halsiz Uyanma
0 Puan: Halsiz uyanmıyorum
1 Puan: Hafif veya orta seviyede halsiz oluyorum. Genellikle orta seviyede yorgunum ama düzensiz bir şekilde bazen olur bazen olmaz
2 Puan: Ciddi seviyede halsiz uyanıyorum var ve çoğu sabah böyle uyanıyorum
3 Puan: Her sabah halsiz uyanıyorum. Yataktan çıkmak zor zor geliyor. Hayatımı ciddi etkiliyor
3-) Bilişsel Semptomlar (Odaklanma, Dikkat, Unutkanlık, Problem Çözme Kabiliyeti)
0 Puan: Bilişsel olarak sorunum yok
1 Puan: Hafif veya orta seviyede oluyor. Genellikle orta seviyede oluyor ama düzensiz bir şekilde bazen olur bazen olmaz
2 Puan: Ciddi seviyede bilişsel semptomlarım var. Kafamı doğru düzgün toparlayamıyorum
3 Puan: Sürekli böyle hissediyorum. Zihnimi yoracak hiçbir şey yapmak istemiyorum, yapamıyorum!
4-) Fiziksel semptomlar
Genel olarak düşündüğünüzde bu semptomlar sizde
- Baş ağrısı var (1 Puan)
- Bel ve karın bölgesinde ağrı veya kramplar (1 Puan)
- Depresyon (1 Puan)
Fiziksem semptomlar arasında var olan her semptom için bir puan verilir.
Her başlık 3 puan üzerinden hesaplanır. 4 başlıkta her soru için puan verildikten sonra puanlar toplanır. Toplamda 0-12 arasında bir sonuç çıkar.