Bursit vücudumuzda bursa olarak tanımlanan ve dokular arası yastık görevi gören yapıların enflamasyonudur. Enflamasyon, bir dokunun aşırı yüklenmesi sonucu iltihabi reaksiyon göstermesi demektir. Bursalarda enflamasyon meydana geldiği zaman şişer ve bulunduğu bölgede sıkışmayla birlikte ağrıya yol açar.
Bursaların temel görevi bulundukları iki doku arasındaki sürtünmeyi engelleyerek dokuların yıpranmasına mani olmaktır. Hareket eden hemen hemen her eklemde bulunmaktadır. En yaygın tipleri omuzda bursit, dizde bursit ve kalçada bursit olarak karşımıza çıkar. Bu eklemlerde genellikle iki kemik arasında bulunurlar. Bazı bursalar kemik ve tendon arasında bulunur ve bu iki yapının sürtünmesini engeller.
İçindekiler
Bursit neden olur?
Bursaların temel görevi sürtünmeyi azaltmak olduğu için yoğun miktarda kompresyon(sıkışma) yüküne maruz kalırlar. Eğer bir bölge çeşitli sebeplerden dolayı çok sık bu sıkışmaya maruz kalırsa bursa şişerek enflamasyon başlar. Omuzda bu sakatlık özellikle baş üstü hareketlerin çok sık tekrarlamasıyla oluşur. Örneğin basketbolcularda, futbolcularda kalecilerde veya voleybolcularda sık görülür. Bunun yanı sıra normal rutininden fazla baş üstü iş yapmayan bireyler herhangi bir olayda ötürü aşırı miktarda baş üstü iş yaparsa da bu sorunla karşılaşabilirler. Örneğin masa başı çalışan birisinde bu sakatlık sık görülmez ancak bir gün ev taşımaya yardım etmek için aşırı miktarda yük kaldırıp indirirse omuzda bursit oluşabilir. Bu kişilerde özellikle subakromiyal bursada enflamasyon görülür. Akromion ile humerus kemiği arasındaki bursada enflamasyon görülür.
Dizde bursit çoğunlukla aşırı miktarda sıçrama, koşu veya yokuş aşağı/yukarı iniş çıkışlı yürüyüş yapan kişilerde görülür. Dizde pek çok bursa vardır. Prepatellar bursa, suprapatellar bursa, infrapatellar bursa ve subcutanöz bursa gibi bursalar dizin etrafında bulunmaktadır. Her bir bursa bulunduğu bölgeyi korur ve yapılan aktiviteye göre herhangi birinde enflamasyon açığa çıkabilir. Dizlerin aşırı miktarda yüklenmesi sonucu özellikle çömelme ve kalkma hareketinin sık yapıldığı aktiviteler dizdeki bursada enflamasyon oluşturabilir. Squat, lunge tarzı egzersizler yapmak, çok fazla merdiven inip çıkmaz, zayıf bacak kaslarına sahip olmak gibi pek çok etmen enflamasyon oluşmasına neden olabilir.
Bir diğer sık görülen bursit tipi ise kalçada bursit ve özellikle trokanterik bursittir. Trokanterik bursa kalça eklemi etrafında kasların arasında ve kaslarla kemik arasında bulunur. Kalçanın dış yan kısmında konumlanır. Çoğunlukla yaşlı bireylerde görülen trokanterik bursa özellikle kireçlenmesi olan kişilerin kaslarının aşırı zorlanması sonucu bursayı sıkıştırmalasıyla oluşur. Bazı durumlarda da yoğun bakımda yatan veya yatakta uzun süre yatan kişilerin yan yatması sonucu oluşur.
Tüm sorunların ortak noktasında ise bursanın normalden fazla miktarda sıkışmasıdır. Sporcu bireylerde de görülebilen bu durum genellikle normal antrenman rutininden fazla miktarda çalışma sonucu oluşabilir. Spor yapmayan bireylerde ise spora hızlı başlama veya herhangi bir aktivite ile eklemlere çok yüklenme sonucunda oluşur.
Bursit belirtileri nelerdir?
Bursit bulunduğu bölgede biyomekanik olarak sıkışmaya yol açtığı için bulunduğu bölgede çeşitli hareketlerde ağrıya yol açar. Özellikle yeni oluşmuşsa istirahatte de ağrıya yol açabilir. Dizdeki pek çok sorunla birlikte görülebilir. Örneğin kondromalazi patella sakatlığı da benzer belirtiler verebilir. Bu nedenle iyi bir muayene teşhiste önemlidir.
Omuzda bursit belirtileri genellikle subakromial bursa sebebiyle olduğu için omuzu yana ve yukarı kaldırırken ağrı oluşur. Omuz üzerine yatılırsa gece ağrısına yol açar. İleri durumlarda masada dirseğe yaslanırken dahi omuzda ağrı oluşabilir.
Kalçada bursit belirtileri trokanterik bursit belirtileri olarak karşımıza çıkar. Kalçanın dış yan kısmında ağrı olarak kendini gösterir. Üzerine yatıldığında veya kalça dış yanına dokunulduğunda ağrı oluşur. Bazı durumlarda hastalarda yürürken dahi ağrı oluşabilir. Ağrı kalçanın dış kısmında kendini gösterir.
Dizde bursit belirtileri biraz daha farklıdır. Çünkü dizde birden fazla bursa enflamasyon sürecine girebilir. Hangi bursanın enflame olduğuna bağlı olarak ağrı lokalizasyonu değişebilir. Üstelik dizdeki bursit durumunda dizde belirgin bir şişkinlik ve görüntü farklılığı oluşabilir. Diz kapağı muayene esnasında femura temas etmez ve dans eden patella bulgusu verebilir.
Tüm hastaların MR görüntüsünde kesin teşhis konulur. MR olmadan bir kişide bursit olduğu sonucuna varılamaz.
Bursit Tedavisi
Bursit tedavisinde en önemli yaklaşım istirahattir. Bursada meydana gelen enflamasyonun azalması için kişinin ağrıya neden olan hareketlerden kaçınması gerekir. böylece iltihabi reaksiyon vermiş olan bursa dinlenir. Böylece içeride oluşmuş olan ödem vücut tarafından yavaşça azaltılır. Günden güne istirahatle ağrı azalır ancak ağrının azalmasına kanarak tekrar ilgili bölgeyi zorlamamak gerekir. istirahat ile birlikte özellikle erken dönemde buz uygulamak iyi gelebilir. Buz ödemi azaltıp ağrı kesici özellik gösterir. Bu nedenle erken dönemde kullanılabilir.
Bursit tedavisinde enjeksiyon veya ameliyat %99 oranında gerekmez. Nadir vakalarda enjeksiyonla tedavi sağlanabilir. Fizik tedavi ise bursitin oluşma mekanizmasına göre gerekebilir. Özellikle sporcularda veya yoğun aktivite yapan ev hanımı, işçi veya kargocu gibi mesleklerde gerkebilir. Çünkü bu kişiler ağrıları geçtikten sonra tekrar yoğun aktivite yapacak ve bursanın tekrar şişme olasılığı ile karşı karşıya kalacaklardır. Bu kişilerde bursanın sıkışmasını azaltmaya yönelik manuel terapi ve egzersiz programı uygulanmalıdır.
Örneğin omuz bursit tedavisinde subakromial aralığı genişletecek veya daha zor sıkışmaya yol açacak manuel terapi uygulanmalıdır. Omuz baş üstü aktivitelerde göğüs kafesi, kürek kemiği ve köprücük kemiği birlikte hareket eder. Bunlardan herhangi birinde bir hareket kısıtlılığı varsa omuzun sıkışması daha kolay olacaktır. Manuel terapide bu bölgelere yapılacak uygulamalar sıkışma ihtimalini azaltacaktır.
Bununla birlikte rotator cuff ve skapular stabilizasyon kaslarına yönelik egzersizler de omuzdaki sıkışmayı azaltacaktır. Burada kişinin tedavi sonrası yapacağı aktiviteye göre egzersiz programı planlanmalıdır. Burada kesinlikle yapılması gereken A B C egzersizleri söylemek doğru değildir. Kişinin sporuna, mevkisine veya mesleğine göre ihtiyacı olan hareket paterni göz önüne alınarak egzersiz planlaması yapılmalıdır.
Bursitten korunmak için ne yapmak gerekir?
Korumaya yönelik en önemli plan antrenman veya aktivite planlaması yapmaktır. Bir anda aşırı yüklenmeye yol açan herhangi bir program bursalara fazla miktarda yüklenmeye yol açacaktır. Aşırı yüklenme çabuk veya tek antrenmanda olabilen bir şey değildir. Bu nedenle aşırı koruyucu olmamak gerekir ancak eğer eklemlerde rahatsızlık hissi oluşuyorsa durum ilerlemeden aktivite düzenlenmesi yapılmalıdır. Mesela koşucular, koşu mesafesini arttırırken veya rampa iniş çıkışları yaparken kademeli olarak ilerlemeliler. Bir anda tempo arttırmak veya %10 ve üzeri mesafe arttırmak bursalara aşırı yüklenmeye neden olabilir
