Siyatik – Lumbago Siyatik
Çoğunlukla bacağın arkasında uyuşma, karıncalanma, çekme veya ağrı şeklinde ifade edilen şikayetler siyatik ağrısı olarak ifade edilir. Bu problemde siyatik sinirde gerçekleşen bir problem, bu şikayetlerin oluşmasına neden olur. Hastalar çoğunlukla eğilemez, ayakkabı bağlarken ağrıları olur ve sabah tutukluğu yaşarlar. Büyük çoğunlukla 40 yaş üstü kişilerde görülmekle birlikte nadiren de olsa genç yaşta görülebilir. Gelin bu problem hakkında en temel soruları cevaplayalım.
İçindekiler
Siyatik Nedir? Siyatik Sinir Nedir?
Siyatik sinir, belden çıkıp arka bacakta deri, kas, kemik ve bağlara ulaşan sinirin adıdır. Bacağın arka kısmındaki bu dokularla ilgili bilgiyi beyne iletmekle görevlidir. Örneğin, bacağın arka kısmına dokunduğunuz zaman, bu dokunma hissini algılayıp beyne, bacağına bir şey dokundu bilgisini ileten sinir siyatik sinirdir. Bacağın arka kısmının sensörü gibi görev görür. Herhangi bir problem olması durumunda da semptomlar bacağın arka kısmında görülür.
Bu sinir vücuttaki en büyük sinir olduğu için, problem görülme riskinin de en büyük olduğu sinirdir. Çok fazla dokunun etrafından veya içerisinden geçerek yol almaktadır. Kalın olduğu için etrafındaki yapıların arasında sıkışma ihtimali daha yüksektir. Siyatik sinir, uzun süreli baskıya(kompresyon) maruz kaldığı veya sıkıştığı zaman beyne hatalı sinyaller gönderir. Örneğin, herhangi bir karınca bacağınızda yürümediği durumda bile beyne sanki bacağın arkasında karıncalar yürüyormuş gibi bilgi iletir. Kaslarınız çekilmediği halde, beyne sanki bacakta çekme oluşuyormuş gibi bilgi iletir. Bunların nedeni, sinirin yol üstünde herhangi bir noktada sıkışmasından kaynaklıdır.
Siyatik Ağrısı Neden Olur?
Siyatik sinir üzerinde uzun süreli baskı oluşması bu problemin ana kaynağını oluşturur. Sinir üzerindeki basınç, sinir içerisinde yeterli kan akışının oluşmamasına ve sinirin beslenememesine neden olur. Ayrıca basınç, sinir üzerindeki akımın da doğru bir şekilde gerçekleşmemesine neden olduğu için, basınca maruz kalan sinir tipine göre farklı şikayetlerin(çekme, karıncalanma, ağrı, uyuşma vb) oluşmasına neden olur.
Siyatik sinir vücutta ilerlediği hat boyunca komşu olduğu diğer dokular tarafından sıkışmaya maruz kalıp, üzerinde baskı/basınç oluşmasına neden olabilir. Siyatik üzerinde baskı oluşturabilecek problemler:
- Bel fıtığı
- Kanal darlığı
- Kas spazmı-sertleşmesi
- Faset eklem hipertrofisi(kalınlaşması)
- Flavum bağı kalınlaşması
- Omurga disklerinin yüksekliğinin azalması
Bunlar oluşma ihtimalinin yüksek olduğu risklerdir. Düşük ihtimalli olsa da
- Tümörler
- Diyabet
- Enfeksiyon hastalıkları
- Gut hastalığı
Problemleri de siyatik üzerinde probleme yol açabilir. Bu sebeplerden bir veya birden fazlası nedeniyle eğer sıkışma meydana gelirse çeşitli belirtiler görülür.
Siyatik Belirtileri
Siyatik ağrısı, doğrudan sinirin sıkıştığı bölgede değil, siyatik sinirin yol hattı boyunca semptom verir. Tek taraflı veya iki taraflı olarak bacağın arka kısmında uyuşma, karıncalanma, çekme gibi şikayetlerle kendini gösterir. Öne eğilme, ayakkabı bağlama, uzun süre oturma hareketlerinde bacağın arkasına yayılan şikayetler siyatik ağrısının tipik bulgularıdır. Bazı durumlarda sabah tutuklukları oluşabilir. Şikayetler sabah artıp, öğlen hafifleyip akşama doğru tekrar artışa geçebilir. Bazı durumlarda hastalar yürüdükçe rahatladıklarını, uzun süre oturduklarında bacağın arkasının komple uyuştuğunu söylerler. Bunun nedeni oturduğumuz esnada sinir üzerinde oluşan basıncın artmasıdır.
Siyatik Tanısı
Klinik muayenede kullanılan SLR testi en geçerli testtir. SLR testinin poziitif olması siyatik sinir üzerindeki problemin en büyük belirtecidir.
SLR testi, İngilizce Straight Leg Raise (Düz Bacak Kaldırma) testidir. Hasta yatakta sırtüstü yatarken muayeneyi yapan kişi hastanın bir bacağını dizi bükmeden havaya kaldırır. Bu esnada ağrı, uyuşma, karıncalanma şikayetlerinin oluşması testin pozitif olduğu anlamına gelir.
Siyatik sonrası genellikle eşlik eden problemlerin tespiti için MR istenebilir. Bu şekilde siyatik üzerindeki problemin kaynağına yönelik saptamalar yapılır. Ancak her hastada MR istenmek zorunda değildir. Şikayetler ileri seviyede ise düşük ihtimalli olasılıkları elemek için MR istenebilir.
Bu testler ile birlikte bulgular hastanın şikayetleri ile örtüşüyorsa bu tanı konulabilir.
Siyatik Tedavisi
Siyatik sinir üzerindeki baskıyı azaltan uygulamalar temel hedeftir. Yapılabilecek birkaç tedavi stratejisi olduğu gibi kombine bir tedavi de yapılabilir. Bu doğrultuda manuel terapi teknikleri kullanılarak sinir üzerindeki baskılar azaltılabilir. Manuel uygulama sonrası egzersizler ile de elde edilen kazanım korunmaya çalışılır. Yapılabilecek bazı yöntemler şunlardır.
- Eğer sinir bir noktada tuzaklanmışsa(sıkışma) sinir kaydırma manevraları sinirin sıkıştığı noktadan kurtulması sağlayabilir. Daha sonra bu manevralar ev egzersizi olarak verilir ve sinirin sürekli olarak sıkıştığı yerden kurtulması sağlanır.
- Sinir üzerindeki baskı kas spazmı kaynaklı ise, bu spazmın kaynağına yönelik yapılacak uygulamalar da siyatik sinirin üzerindeki basıncı azaltacaktır. Örneğin bazı eklem blokajları kaslarda gerginliğe ve spazma neden olabilir. Bu durumlarda kasa uygulama yapmak gereksiz bir çaba olacaktır. Ekleme yönelik yapılacak manuel terapi ile koruyucu kas spazmı çözülür ve sinir üzerindeki baskı ortadan kalkar.
- Hareket esnasında siyatik sinir de hareket ettiğini için, egzersiz yoluyla bu siniri kaydırarak hem tuzaklanmadan kurtulabilir hem de egzersiz kaynaklı dolaşım artışı ile sinirin beslenmesi sağlanarak şikayetlerin azalması sağlanabilir. Bu hareketler çoğunlukla omuriliğin de dahil olduğu global egzersizler olur. Kedi deve, bird-dog egzersizi gibi egzersizler omurga içerisinde hareket eden bütün sinirlerin hareket etmesini sağlar. Bu sayede genel bir sinir mobilizasyonu sağlanır ve semptomlar iyileşir.
- Bu problem için yapılan enjeksiyon uygulamaları tamamen geçici etki göstermektedir. Bu nedenle iğneli uygulamalardan kaçınmak ve doğru tedaviye ulaşmak birincil hedef olmalıdır. Kısa süreli tedaviler sorunu maskeler ve problemin aylar hatta yıllarca devam etmesine neden olur.
Görüldüğü gibi, problemin esas kaynağına odaklanarak tedavilerin yapılması gerekmektedir. Her egzersizin fayda etmeyeceği gibi her manuel terapi uygulaması da problemin ortadan kalkmasını sağlamayacaktır. Doğru muayene ve doğru muhakeme ile problemin tespit edilerek doğru uygulamaların yapılarak tedavinin yürütülmesi gerekir. Bu nedenle tedavi kadar, muayenenin de doğru bir şekilde yapılması gerekir.
Siyatik Tedavi Süresi Ne Kadardır?
Tamamen kişiye bağlı olarak değişmekle birlikte doğru tedavi yöntemleri uygulanması halinde 5 ile 10 seans arasında şikayetlerin tamamen ortadan kalkması mümkündür. Bu süreçte hem hastaya hem fizyoterapiste sorumluluklar düşmektedir. Hastanın, ilk seansta fizyoterapist tarafından anlatılan yasaklara dikkat etmesi gerekir. Bu yasaklara uyulduğu, egzersizlerin yapıldığı ve etkili manuel terapinin uygulanması halinde problem 4-6 hafta arasında tamamen ortadan kalkması mümkündür.
Siyatik Ağrısı Nasıl Geçer?
Fizyoterapistin veya doktorun yaptığı uygulamalar sonrasında size verdiği direktifleri uygulamanız gerekmektedir. Bazı durumlarda egzersiz ödevleri verilir ve günlük yaşam rutinlerinde düzenlemeler önerilebilir. Uzun süre oturmama, uzun süre yürümeme gibi hafif kısıtlamalar ve egzersiz ödevlerinizi yapmanız gerekmektedir. Tedaviye bu şekilde aktif katılım gösterilmesi halinde ağrı hızlıca kaybolur. Hatta ilk seansta dahi ağrıda ciddi bir azalma görülebilir. Tedavi sürecinin ne kadar uzayacağı tamamen şikayetlerin şiddetine ve iyileşmenin hızına bağlı olarak değişmektedir.
Siyatik Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Siyatik Ağrısı İçin Ne Yapmalı?
Öncelikle fizik tedavi almanız gerekmektedir. Fizik tedavi dışında yapabileceğiniz şeyler, siyatik siniri hareket ettirerek sıkıştığı bölgede hareket ettirerek üzerindeki basıncı azaltabilirsiniz. Bunun için;
- Kısa adımlarla yürüyüş
- Oturdururken kalça altına yumuşak yastık vb benzerleri şeyler koymak
- Uzun süre oturmamak
- Bacağı esnetecek hareketlerden kaçınmak, ikişer ikişer merdiven çıkmamak, ayakkabı bağlama veya abdest alırken ayakları yıkamak için aşırı eğilmemek vb
- Ağır spor veya işler yapmamak
- Yumuşak masaj yaptırmak
gibi uygulamalar yapmak ve hayat düzeni değişikleri yapmak problemin hafiflemesini sağlayacaktır. Hayat düzeninizde özellikle ağrı ve şikayetlerin arttığı durumları not etmeniz ve bunlardan kaçınmanız gerekmektedir.
Siyatik Ağrısını Artıran Nedenler Nelerdir?
Siyatik siniri geren ve sinir üzerinde baskı oluşturan hareketler siyatik ağrısını arttırır. Öne eğilme hareketi ve sert zeminde uzun süre oturma gibi durumlarda semptom verebilir. Bu nedenle yumuşak zeminlerde oturmak, herhangi bir pozisyonda uzun süre sabit kalmamak, stres ve gerginlik yaratan durumlardan uzak durmak problemin kötüleşmesini engelleyecektir. Bu şikayetler varken spor yapılmaması veya ağrının üzerine gidilmemesi gerekir. Aksi takdirde şikayetler kötüleşir ve ileri seviyelerde istirahatte bile ağrıya sebep olabilir.
Kalçada Sinir Sıkışması Olur Mu?
Sinir, geçtiği hat doğrultusunda çevre dokular tarafından sıkıştırılarak zarar görebilir. Kas spazmı, hareket kısıtlılığı, uzun süre basınç altında kalma gibi durumlar sinirin sıkışmasına ve semptom vermesine neden olur. Bu nedenle kalça çevresinde de bu sinir sıkışarak benzer semptomların görülmesine neden olabilir. Bu durumda şikayetler çoğunlukla kalçadan başlar ve zamanla aşağı doğru yayılır.
Siyatik Ağrısına Yürüyüş İyi Gelir Mi?
Yürüyüş hızı ve adım mesafeleri doğru ayarlandığında siyatiğin güvenli bir şekilde hareket etmesini sağlayarak şikayetlerin azalmasını sağlayabilir. Yürüyüş esnasında siyatik sinir sürekli olarak hareket eder. Dozaj ve yürüyüş yolu iyi ise yürüyüş ile birlikte ağrılarda azalma görülebilir. Çünkü hareket halindeki sinir sıkıştığı yerden kısa süreli olarak kurtulur ve rahatlar. Yürüyüş süresi çok uzarsa kaslarda gerginlikler oluşabilir ve sinir daha da sıkışarak şikayetlerin artmasına neden olabikir. Unutmamak gerekir ki siyatik için en etkili tedavi yöntemi fizik tedavidir.