Kalça sıkışma sendromu, literatürde femoroasetebular impingement sendromu olarak geçen ve kalçada kemik çıkıntısı olmasıyla meydana gelen bir rahatsızlıktır. Kemik çıkıntının hangi kemikte olduğuna bağlı olarak 3 alt tipi bulunur. Genellikle erken yaşta bulgu vermeye başlayan ancak çoğu zaman gözden kaçan bir sakatlıktır. Maalesef bazen doktorların da gözünden kaçar çünkü çok bilinen bir rahatsızlık değildir.
İleri yaşlarda kireçlenmeye neden olduğu için bazen hastalar 40 lı yaşlarında kireçlenme başladığında doktora gider ancak o zaman bu çıkıntı farkedilir. Kalça ön ve yan bölgesinde sıkışma, acı, ağrı ve sızı şeklinde kendisini hissettirir. Erken yaşlarda bunu normal olarak gören insanlar doktora gitmediğinde bu hastalığı farkında olmadan yıllarca taşıyabilir. Daha sonra bu çıkıntı, kıkırdağa ve labrum denilen bir yapıya zarar vermeye başladığında ağrı şiddetlenir ve o zaman yapılan değerlendirmede ortaya çıkar.
Bu hastalığı iyi anlamak için normal kalça eklemi nasıldır ve kemik çıkıntısı burada nasıl değişikliklere yol açar bunu bilmek gerekir.
Kalça Eklemi
Normal kalça eklemimiz femur başı ve asetabulum denilen iki yapıdan meydana gelir. Bu iki kemik aşağıdaki resimde görüleceği şekilde birbirine yapboz parçası gibi uyumludur. Femur kemiği asetabulum içine oturur ve burada hareketi sağlar. Normal şartlarda femur asetabulum içinde öne-geriye, içe-dışa ve rotasyon hareketlerini yapabilir. Hatta bu hareketleri kombine bir şekilde yaparak bağdaş kurma, bacak bacak üstüne atma, dizlerin üstüne oturma gibi hareketleri de yapabilir.
İçindekiler
Kalça Sıkışma Sendromu Nedir?
Kalça sıkışma sendromu meydana geldiği zaman femurda, asetabulumda veya her ikisinde birden kemik çıkıntısı meydana gelir. Kemik çıkıntısı femurda olduğu zaman CAM tipi, asetabulum üzerinde olduğu zaman PINCER tipi, her ikisinde birden olduğu zaman MIX tipi femoroasetabular sıkışma sendromu oluşur. Bu çıkıntılar da kalçanın normal hareketlerinin sınırlanmasına yol açar. Çünkü kemik çıkıntısı hareket esnasında diğer kemiğe çarparak eklemin daha fazla hareket etmesini engeller. Aşağıdaki resimde femoroasetabular sıkışma sendromu tiplerini ve engelledikleri hareketleri görebilirsiniz. Çıkıntı hangi tip olursa olsun hepsinde aynı hareketler engellenir.
Kalça sıkışması tedavi edilmezse ne olur? Eğer kişi kalçasını zorlayıcı hareketler içeren bir hayat tarzı veya sportif aktivite yapıyorsa sorun ortaya çıkar. Çıkıntı olan kemikler birbirine sürtünerek ağrıya yol açar. Bunun yanı sıra kemikler sürtündüğü için çevresindeki dokulara zarar verir. Bu dokular kıkırdak, labrum ve kaslardır. Zamanla kas ağrıları, eklem kireçlenmesi ve labrum yırtıkları oluşabilir. Bunlar da uzun vadede (10+ yıl) kalça protezi ameliyatına götürür.
Kalça Sıkışma Sendromu Belirtileri
Kalça sıkışma sendromu belirtileri pek çok diğer sakatlıkla karışabilir. Bu nedenle çoğu zaman doktorlar tarafından gözden kaçabilir. Özellikle de gençlerdeki şikayetler kireçlenme veya diğer ileri yaşlarda görülen sakatlıklara benzediği için anlamlandırması zor olabilir. Hastalar spor veya yoğun efor sonrasında kasıkta, bacağın dış yanında ve hatta bazen belde yoğun ağrı hissedebilir. Özellikle spor yaparken gittikçe artar ve dinlenmeyle ağrı azalır. Bu sakatlık çoğu zaman osteitis pubis, kasık fıtığı, kalça kireçlenmesi ve torakanterik bursit sakatlıkları ile karıştırılabilir. Bu sakatlığı diğerlerinden ayıran çok önemli bir test vardır. Fizik muayenede bu test pozitif ise femoroasetabular sıkışma sendromu olduğuna dair şüphelenilir.
Femoroasetabular impingement testi
Femoroasetabular impingement testi için iki harekete bakılır. Bu hareketler kalçada olası bir kemik çıkıntısı olup olmadığını gösterir. Birinci ve en güvenilir test aşağıdaki görselde soldaki gibi yapılır. Kalça 90 dereceye getirilir, ayak dışarı doğru açılır ve diz içeri doğru itilir. Bu pozisyon kalça eklem kemiklerinin birbirine en yakın olduğu pozisyondur. Eğer bu pozisyonda hastalar kasık/kalça bölgesinde bir sıkışma veya ağrı hissediyorsa derhal röntgen çektirilmeleri istenmelidir.
İkinci testte, test edilecek ayak diğer dizin üzerine konulur ve diz aşağı doğru itilir. Bu esnada bir el dizi iterken diğer el pelvis/leğen kemiği üzerine konulur. Eğer dizi aşağı iterken sert bir şekilde herhangi bir esneme olmadan pelvis kemiği yukarı doğru kalkıyorsa femoroasetabular impingement olasılığı yüksektir. Bu iki test birlikte yapılır ve eğer ilk test tek başına bile pozitif ise röntgen çektirilmesi istenir.
Femoroasetabular impingement için özel röntgen filmi çektirilir. Her kalça filminde bu kemik çıkıntıları görünmez. Bu nedenle kalça özel pozisyona getirilip filmler bu pozisyonda çekilir. 3 adet film çekilir ve her filmde özel olarak olası kemik çıkıntıları değerlendirilerek kontrol edilir. Pelvis AP, pelvis frog-leg grafisi, modifiye Dunn grafisi (45º) şeklinde 3 röntgen çekilir.
Röntgen sonuçlarında kemik çıkıntılar olup olmadığı kesin bir şekilde görülerek teşhis konulur. Femoroasetabular impingement görüntüsü mevutsa femoroasetabular sıkışma sendromu tanısı konulur. Bu noktadan sonra ameliyatlı veya ameliyatsız tedavi seçenekleri gündeme gelir. Eğer femoroasetabular impingement görüntüsü varsa, labrumda yırtık olup olmadığını görmek için de MR çektirilebilir. Bu karar hastanın şikayetlerine ve ağrı hikayesine göre verilir. Labrum yırtığından şüpheleniliyorsa ek görüntüleme istenebilir.
Kalça Sıkışması Sendromu Tedavisi
Ameliyat mı olunmalı? Ameliyatsız mı tedavi olunmalı? Bu sorunun cevabı hastadan hastaya değişmektedir. Burada durum sıkışmanın büyüklüğünden ziyade hastanın yaşam tarzı ve beklentileridir. Kalça sıkışma sendromu tedavisi hakkında karar verilirken hastanın yaşam tarzı, ağrısı ve mevut fiziksel durumu göz önüne alınır. Eğer hasta genç yaştaysa ve profesyonel bir spor hayatı düşünüyorsa ameliyat edilmelidir. Çünkü spor esnasında kalça eklemi sıkışma pozisyonlarına sıklıkla girecek ve kemikler birbirine sürekli olarak sürtünecektir. Bu durum ilk etapta ağrı olarak hissedilir ve ileri dönemde labrum yırtıkları ve kıkırdak zedelenmelerine yol açar. Mevcut eklem sağlığı daha fazla bozulmadan sporcunun ameliyat olması tavsiye edilir.
Eğer kişi profesyonel bir spor yapmıyor ve gençse ağrı hikayesi ile birlikte sosyal düzenine bakılmalıdır. Normal yaşam tarzı eğer eklem sıkışmasını sıklıkla provake etmiyorsa, çalışma hayatında uzun süreli yük kaldırma barındırmıyorsa, uzun mesafelerde yürüyüş yapması gerekmiyorsa (kuryelik, satış temsilcisi vb.), görüntülemelerde de kıkırdak veya labrum hasarı yoksa ameliyatsız tedaviler tercih edilmelidir.
Eğer birey orta ve ileri yaşlardaysa, kıkırdak ve labrum hasarı mevcutsa ameliyat tercih edilmelidir. Çünkü kıkırdak hasarının büyümesi durumunda kişi ister genç ister yaşlı olsun protez ameliyatı olmak zorunda kalır. Protez takılması durumunda da kişiler pek çok fonksiyonelliğini kaybedecektir. Bu nedenle eğer kıkırdak hasarı varsa zaman kaybetmeden ameliyat olunmalıdır.
Kalça Sıkışması Sendromu Ameliyatsız Tedavisi
Kalça sıkışması sendromu ameliyatsız tedavisi sürecinde yapılan hiçbir uygulama kemik çıkıntısını ortadan kaldırmayacaktır. Yapılan bütün tedavi metodları eklem, bağ ve labrum sağlığını korumaya yöneliktir. Egzersizlerle birlikte de kalça ekleminin zarar görmeden güçlendirilmesi sağlanır. Böylece ekleme binen yük azalacak ve kalça eklemi hareketlerinde kıkırdaklar daha uzun süre korunacaktır. Yapılan tedaviler önleyici tedavi olarak planlanır.
Kalça sıkışma/impingement sendromu fizik tedavi sürecinde temel prensip kişinin enflamasyonunu azaltmaktır. Eğer mevcut durumda ağrı varsa öncelikle ağrıyı azaltacak manuel terapi uygulamaları yapılır. Bu evrede kalçaya yönelik traksiyon ve mobilizasyonlar uygulanır. Ameliyatsız tedavide kesinlikle uygulanmaması gereken manevralar mevcuttur. Özellikle kalça sıkışmasının olduğu açılar zorlanmamalıdır.
90 derece üzeri fleksiyon, kalça iç ve dış rotasyonu hiçbir şekilde zorlanmamalıdır. Bu yönde esneme egzersizleri verilmemelidir. Çünkü bu hareketler esnasında son noktada kemikler birbirine temas eder ve bu nedenle burada yapılacak zorlamalar kemik, kıkırdak ve labrumun yıpranmasına neden olacaktır. Aşağıda güvenle uygulanabilecek ve mutlaka yapılması gereken manuel terapi teknikleri gösterilmektedir.
Aynı şekilde bazı egzersiz tiplerinden de uzak durulmalıdır. Özellikle bacağı aşırı abduksiyona zorlama, 90 derecenin üzerine fleksiyona zorlayan deep squat, bulgarian split squat, sumo deadlift gibi hareketlerden kaçınmak gerekir. temelde kuvvetlendirilmesi gereken hareketler kalça adduksiyonu, kalça ekstansiyonu ve 90 derece limitli kalça fleksiyonudur. Bu hareketlerden oluşan leg extention, leg curl, forward lunge, hip adduction, yarım squat, wall squat gibi egzersizler verilebilir. Bu egzersizler yapılırken hiçbir şekilde ağrı olmaması gerekir. eğer hasta bir egzersiz esnasında ağrı hissediyorsa henüz o harekete hazır olmadığı anlamına gelir.
Eğer hasta egzersiz esnasında ağrı hissetmiyor ancak seanstan sonraki günlerde ağrısında artış hissediyorsa yine egzersizlerin şiddetini azaltmak gerekir. Hiçbir durumda bu vakalarda ağrının üzerine gidilmemeli, ağrılı hiçbir manuel terapi/egzersiz/iğne/masaj uygulanmamalıdır. Temelde kaslar kuvvetlendirilerek kalçanın aktif yapılarının harekette daha fazla rol alması sağlanmalıdır. Aktif yapılar yetersiz olduğu zaman kemik, ligament, kapsül gibi pasif yapılar harekette daha çok rol alacaktır. Bu da hareket kontrolünün azalmasına ve pasif yapıların daha hızlı deforme olmasına yol açar.
Hastaların günlük hayatta belli hareketlerden kaçınması gerekir. Bağdaş kurma, bacak bacak üstüne atma, zorlayıcı esnemeler barındıran yoga, cimnastik gibi sporlardan uzak durma veya bu sporlarda esneme yönünde hareketlerden uzak durma gibi düzenlemeler yapmalıdır. Eğer düzenli spor yapmak isterse mutlaka bir fizyoterapiste danışarak, fizyoterapist eşliğinde veya fizyoterapistin yasakları doğrultusunda antrenör veya personal trainer eşliğinde çalışmalıdır.
Kalça Sıkışma Sendromu Ameliyatı
Femoroasetabular sıkışma sendromu ameliyatında artroskopik cerrahi tekniği uygulanır. Ameliyatta kemik çıkıntılar traşlanarak sıkışma ortadan kaldırılır. Eğer labrum veya kıkırdakta hasar varsa uygun cerrahi tekniklerle dikim veya temizleme yapılır. Bu ameliyat esnasında kalça eklemi traksiyona alınarak yapılır. Cerrahi işlemin mutlaka deneyimli bir cerrah tarafından yapılması gerekir. Çünkü eklem traksiyonda kaldığı sürece kalça çevresindeki sinirler gergin bir şekilde kalır.
Cerrahi operasyonun 1.5 saatten uzun sürmesi durumunda cinsel fonksiyonlarda azalma, genital bölgelerde kalıcı/geçici his kayıplarına yol açabilir. Operasyon sonrasında pelvik taban fizyoterapisi ihtiyacı doğabilir. Bunun yanı sıra ameliyatta kemiğin fazla traşlanması, femur boynunu zayıflatarak kırılma riskini arttırabilir.
Ameliyat sonrasında mutlaka fizik tedavi alınması gerekir. Ameliyat nedeniyle gluteus maximus kası ciddi oranda zayıflar ve kalça eklem hareket açıklığı azalır. Eklem içerisinde oluşan ödemleri nedeniyle hareket kısıtlı oluşur ve eğer doğru tedavi edilmezse bu kısıtlılık kalıcı hale gelir. Aşağıda detaylı bir şekilde fizik tedavisi anlatacağız.
Kalça Sıkışma Sendromu Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi
Kalça sıkışma sendromu ameliyatı sonrasında fizik tedavide ağrıyı azaltmak, hareket açıklığını kazanmak ve kas kuvvetini eski haline getirmek hedeflenir. Bu doğrultuda manuel terapi ve egzersiz uygulamak yeterlidir. Ameliyat sonrası bir hafta buz uygulaması yapılabilir. 1 haftadan sonra buz uygulamaya gerek olmamakla birlikte, uygulanmasında sakınca yoktur.
Femoroasetabular impingement sendromu fizik tedavi süresince rehabilitasyon programında belirli sınırlamalar vardır. Bu sınırlamalara dikkat ederek tedavi programı ilerletilmelidir. Bölgedeki ödemin artmasına yol açacak veya kemik dokuya aşırı yüklenmeye yol açmamak gerekir. ödemi arttıracak uygulamaların yapılması durumunda kalça eklem kapsülü kalınlaşır ve hareket kısıtlılığı artar. Bu nedenle kesinlikle belirtilen sınırları aşmamak gerekir.
Ameliyat sonrası kalçaya yük verme konusunda literatür ilk başta yük vermemeyi veya koltuk değneği ile destekli yük vermeyi tavsiye etmektedir. Yapılan güncel ve uzun süreli hasta takibi yapılan çalışmalarda ameliyattan hemen sonra ağrı sınırında yük verilebileceğini göstermiştir.
“Postoperative Weightbearing Protocols After Arthroscopic Surgery for Femoroacetabular Impingement Does Not Affect Patient Outcome: A Comparative Study With Minimum 2-Year Follow-up”
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31864571/
Bu çalışma sonucuna göre ameliyat sonrasında hemen yük veren hastalar ile 3 hafta ayağının üstüne basmayan hastalar arasında 2 yıl sonunda hiçbir fark görülmemiştir. Bu nedenle artık literatüre göre ameliyat sonrası hastalar rahatlıkla ameliyat oldukları tarafa basarak yürüyebilirler.
Kalça sıkışma sendromu ameliyatı sonrası fizik tedavi protokolü olarak aşağıdaki çizelge kullanılabilir. Femoroasetabular sıkışma sendromu ameliyatı sonrası fizik tedavide aşılmaması gereken hareket sınırları şu şekildedir
0-21. gün arasında
- Fleksiyon 0-90 derece
- Ekstansiyon 0 derece
- Abduksiyon 0-30 derece
- Eksternal rotasyon 0-30 derece
- İnternal rotasyon 0-30 derece
3-6 hafta arasında
- Fleksiyon ağrı sınırında limitsiz
- Ekstansiyon 0-10 derece
- Abduksiyon 0-45derece
- Eksternal rotasyon 0-45 derece
- İnternal rotasyon 0-45 derece
6-12 hafta arasında
- Fleksiyon full ROM
- Ekstansiyon full ROM
- Abduksiyon full ROM
- Eksternal rotasyon full ROM
- İnternal rotasyon full ROM
Kalça Sıkışma Sendromu Ameliyatı Sonrası Aşama I – Ameliyat Sonrası İlk Aşama (1-28. Gün):
Hedefler:
- Ağrı ve ödemi en aza indirme
- Yara bölgesini koruma
- Ameliyat sonrası yapışıklıkların oluşmasını engelleme
- Belirtilen sınırlara dikkat ederek ağrısız AROM/PROM’u geliştirme
- Doğru ve düzgün bir yürüyüş paterni kazanma
- Kas inhibisyonunu azaltma
- Ev egzersiz programını tam bir şekilde öğretme
Dikkat edilmesi gerekenler/Yönergeler:
- Bu faz içerisinde aktif düz bacak kaldırma egzersizi yasak
- Ağrılı ve yorgun bir durumda yük vermekten kaçının
- 0-21. günler arasında aktif kalça fleksiyonu yapılmamalı, fonksiyonel hareketlilik için kalça fleksiyonu pasif olarak yapılmalıdır.
- 8 hafta boyunca Grade III-IV kalça eklemi mobilizasyonu yasak
- Labral onarım için ilk 8 hafta boyunca kalça distraksiyonu(kompresyonu) yapılmamalı
- Labral rekonstrüksiyon için ilk 12 hafta boyunca kalça distraksiyonu yapılmamalı
- Kalça ekleminde ağrı ve sıkışmadan her zaman kaçınılmalıdır.
Rehabilitasyon dönemi boyunca, aşağıdaki komplikasyonların gelişme riski mevcuttur. Bunları göz önüne almalı ve bunlara yol açacak uygulamalardan kaçınmalı. Egzersiz şiddeti ve dinlenme süresini belirlerken bunlara dikkat edilmelidir. Aksi takdirde aşağıdaki problemler oluşabilir.
- Kalça fleksör tendinopatisi
- Kalça eklemi sinoviti
- Trokanterik bursit
- Bel ağrısı veya sakroiliak ağrı
Bir sonraki aşamaya geçmek için aşağıdaki hedeflerin kazanılmış olması gerekir
- Yürüyüşte çok hafif ağrı
- Antaljik yürüyüşün tamamen ortadan kalmış olması
- İstirahatte çok hafif ağrı
- Hastanın rehabilitasyon başlangıcındaki ağrı şiddetinde artış olmadan veya onun üstüne çıkmadan egzersiz yapabilmesi
- Ağırlık verme, ev egzersiz programı ve aktivite önlemlerine hastanın aktif katılım göstermesi
Tedavi Metodları
Hasta eğitiminde öğretilmesi gerekenler
- Günlük yaşamda hastanın dikkat etmesi gereken hareketler, yatak hareketliliği, konumlandırma:
- Bacakları çaprazlamaması
- İlk 2 hafta 30 dakikadan fazla oturmaktan kaçınması. Gün boyunca sık sık pozisyon değiştirmesi tavsiye edilmeli. İlk 2 haftadan sonra tolere edildiği ölçüde oturma süresini kademeli olarak artırabilir.
- Kalça açısı 90 dereceden az olacak şekilde oturması. Hafif geriye doğru kaykılarak veya yüksek sandalyede oturması tavsiye edilmeli
- Kalça fleksör kontraktürünü önlemek için günde 2-3 kez 15 dakika yüzüstü yatarak uzanmalı
- Gün içinde yatağa girerken/kalkarken, arabaya girerken/kalkılırken ve tüm fonksiyonel işlemlerde bacağını nasıl koruması gerektiği öğretilmeli.
- Kalçanın 90 dereceden fazla bükülmesini önlemek için yükseltilmiş klozet oturağı almayı tavsiye edin.
Manuel Terapi
- Quadriseps, hamstring, TFL, gluteus medius, iliacus, psoas, quadratus lumborum, lomber paraspinaller için uygun yumuşak doku mobilizasyonu. Dikişler alınana kadar dikiş yerlerinden kaçının ve yara bölgesinde agresif uygulamalar yapılmamalı.
- Lumbosakral disfonksiyonunu önlemek için lomber omurga/sakrum eklem mobilizasyonları
- Uygun şekilde ağrı modülasyonu için Grade I-II kalça eklemi mobilizasyonları
- Kalça sirkülasyonunu ve pasif IR’yi belirtilen sınırlara dikkat ederek arttırın
Terapötik Egzersizler:
- Sırtüstü ayak bileği pompalama
- Sırtüstü izometrik Quadriceps sıkma
- Sırtüstü izometrik G. Maximus sıkma
- Transversus abdominis aktivasyonu
- Yüzüstü diz fleksiyonu
- Pasif sırtüstü kalça fleksör germe*
- Bu egzersizde terapist aktif germe yapmaz. Hasta sırt üstü yatarken kalçanın altına bir yastık koyar. Hasta gevşedikçe iliopsoas üzerinde hafif bir gerilme hisseder. Bu yeterlidir.
- Dikey statik bisiklet
Kalça Sıkışma Sendromu Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi Aşama II – Koruma Aşaması (21. gün-6. hafta):
Hedefler:
- Belirtilen sınırlar içerisinde ROM’u kazanma
- Ağrı ve ödemi en aza indirme
- Ameliyat sonrası yapışıklıkların oluşmasını engelleme
- Belirtilen parametreler dahilinde ağrısız AROM/PROM’u iyileştirme
- Kas inhibisyonu engelleme
Önlemler/Yönergeler:
- 8 hafta boyunca aktif düz bacak kaldırma yok
- 0-21. günler arasında aktif kalça fleksiyonu yapılmamalı, fonksiyonel hareketlilik için kalça fleksiyonu aktif olarak desteklenmelidir.
- 8 hafta boyunca Grade III-IV kalça eklemi mobilizasyonu yasak
- Labral onarım için ilk 8 hafta boyunca kalça distraksiyonu(kompresyonu) yapılmamalı
- Labral rekonstrüksiyon için ilk 12 hafta boyunca kalça distraksiyonu yapılmamalı
- Kalça ekleminde ağrı ve sıkışmadan her zaman kaçınılmalıdır.
Kaçınılması gereken komplikasyonlar:
- Kalça fleksör tendinopatisi
- Kalça eklemi sinoviti
- Trokanterik bursit
- Bel ağrısı veya sakroiliak ağrı
Tedavi Stratejileri:
Manuel Terapi
- Quadriseps, hamstring, TFL, gluteus medius, iliacus, psoas, quadratus lumborum, lomber paraspinaller için uygun yumuşak doku mobilizasyonu. Dikişler alınana kadar dikiş yerlerinden kaçının ve yara bölgesinde agresif uygulamalar yapılmamalı.
- Belirtildiği şekilde lumbosakral disfonksiyonu ele almak için lomber omurga/sakrum eklem mobilizasyonları
- Uygun şekilde ağrı modülasyonu için Grade I-II kalça eklemi mobilizasyonları
- Kalça sirkülasyonunu ve pasif IR’yi belirtilen sınırlara dikkat ederek arttırın
- Uygun şekilde yara izlerine yara mobilizasyonu
- PROM 70 derece kalça fleksiyonda hafif kalça sirkümdiksiyonu
- Nötral pozisyonda iç ve dış rotasyon yönünde PROM
- İzin verilen ROM içindeki tüm hareketleri PROM olarak uygulayın
Yapılabilecek Terapötik Egzersizler:
- Eller ve dizler üzerinde durarak ileri geri gitme
- Ayakta dönen tabureye ameliyat olan taraftaki dizi koyara kalça rotasyonları IR/ER
- Yüzüstü kalça IR
- Kalça ABD/ADD İzometrik Kuvvetlendirme
- Ayakta Diz Fleksiyonu
- Eller ve dizler üzerinde durarak transversus abdominis kasma
- Kedi-deve
- Sırtüstü Modifiye Thomas Germe (ameliyatlı bacak dümdüz olacak)
- Köprü kurma egzersizi
- Ayakta Kalça abduksiyonu
- Eller ve dizler üzerinde dururken kalça ekstansiyonu
- Ayakta kalça ekstansiyonu
- Ayakta eğimli şınav
- Tek ayak üstünde durma denge egzersizi
- Yan yatış midye egzersizi
- Yüzüstü dirençli bantla kalça iç rotasyon
Bir sonraki aşamaya geçmek için aşağıdaki hedeflerin kazanılmış olması gerekir
- ROM’un belirtilen sınırlar içinde işlevsel olarak kullanılabilmesi
- İyi bir pelvik kontrol ile 20 cm’lik merdivenden inip/çıkma
- Tek ayak üzerinde iyi pelvik kontrol
- Yürüyüşte sıfır kusur
- Eklem iltihabı, kas gerginliği veya ağrı yok
- İyi nöromüsküler kontrol ve optimal kas ateşleme kazanılmış olması gerekir
Kalça Sıkışma Sendromu Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi Faz III – Ara faz (6-12. hafta):
Hedefler:
- Kalça ağrısı olmadan egzersiz programının yapılması
- Belirtilen sınırlar içinde uygun ROM ilerlemesi yoluyla kalça ROM’unu kazanın
- Kas inhibisyonu olmadan kalça kaslarının iyi kullanma
- Kalça ve lumbopelvik bölgenin tonusunu düzenleme
Önlemler:
- Aşırı birleşik ROM yok (örn. Fleksiyonda IR, Fleksiyonda ER)
- Patlayıcı kuvvet yok
- Koşmak yok
- 90 derecenin altında çömelme yok
- Ağrılı ROM’dan kaçınma
- Ameliyatlı bacak üzerinde dönme yok
- Aşırı kombine kalça ROM’undan kaçınma
- Yürüyüş, GYA veya terapötik egzersiz sırasında semptom provokasyonundan kaçının ve aktivite sonrası ağrıdan kaçının
- Hareket açıklığı egzersizleri ile ameliyat olan kalçayı sıkıştırmaktan kaçının
Tedavi Stratejileri:
Manuel Terapi:
- Quadriseps, hamstring, TFL, gluteus medius, iliacus, psoas, quadratus lumborum, lomber paraspinaller için uygun yumuşak doku mobilizasyonu. Dikişler alınana kadar dikiş yerlerinden kaçının ve yara bölgesinde agresif uygulamalar yapılmamalı.
- Belirtildiği şekilde lumbosakral disfonksiyonu ele almak için lomber omurga/sakrum eklem mobilizasyonları
- Eklem hipomobilitesini gidermek için gerektiğinde Gr III-IV kalça eklemi mobilizasyonu
- Gerekirse labral onarım için 8. haftadan başlayarak kalça distraksiyonu
- Labral rekonstrüksiyon için ilk 12 hafta boyunca kalça distraksiyonu olmaması
- 70 derece fleksiyonda küçük aralıklı kalça sirkümdiksiyonu
- İzin verilen ROM içindeki tüm hareketleri PROM
Terapötik Egzersizler:
- Yan yatarak Kalça abduksiyonu
- Tek ayak havada köprü kurma
- Modifiye Side Plank (dizler/önkol üzerinde)
- Modifiye Plank (dizler/kollar)
- Eller dizler üzerinde kalça ekstansiyonu
- 90 dereceyi aşmayacak şekilde squat
- Yüzüstü Kalça ekstansiyonu
- Tek bacak üzerinde deadlift
- Yan yürüyüş – direnç bandıyla
- Direnç bandıyla midye egzersizi
- Tek ayak üzerinde denge egzersizleri
- Ayakta direnç bandıyla kalça abduksiyonu ve ekstansiyonu
Kalça Sıkışma Sendromu Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi Aşama IV – Gelişmiş güçlendirme aşaması (12-16. hafta):
Hedefler:
- Bağımsız ev-spor salonu egzersiz programı
- ROM’u işlevsel bir şekilde kullanmaya çalışın
- Gövde ve bacaklarda tam kuvvet elde etme
- Dinamik dengeyi geliştirme
- Günlük yaşamda sıfır ağrı
- Günlük yaşamda ağrısız kalça fleksiyonu
Önlemler:
- Aşırı birleşik ROM yok (örn. Fleksiyonunda IR, fleksiyonunda ER)
- 90 derecenin altında çömelme yok
- Koşmak yok
- Ağrılı ROM’dan kaçınmaya devam
- Aşırı kombine kalça ROM’undan kaçın
- Terapötik egzersiz sırasında semptom provokasyonu olmaması
- Kalçayı sıkıştırmaktan kaçının
Tedavi Stratejileri:
Manuel Terapi:
- Quadriseps, hamstring, TFL, gluteus medius, iliacus, psoas, quadratus lumborum, lomber paraspinaller için uygun yumuşak doku mobilizasyonu. Dikişler alınana kadar dikiş yerlerinden kaçının ve yara bölgesinde agresif uygulamalar yapılmamalı.
- Belirtildiği şekilde lumbosakral disfonksiyonu ele almak için lomber omurga/sakrum eklem mobilizasyonları
- Eklem hipomobilitesini gidermek için gerektiğinde Grade III-IV kalça eklemi mobilizasyonu
Terapötik Egzersiz:
- Bir önceki fazda yapılan bacak egzersizlerinin tamamında şiddeti arttırın
- İleri seviye denge egzersizlerine geçilebilir
- Spor veya arzu edilen fiziksel aktiviteye yönelik spora özgü patlayıcı kuvvet ve çeviklik egzersizleri
- Gövde stabilizasyonuna yönelik ileri seviye egzersizlere başlanabilir
Bir sonraki aşamaya geçmek için aşağıdaki hedeflerin kazanılmış olması gerekir
- ROM normal sınırlar içinde ağrısız olmalı
- Tek ayak üzerinde duruş ve dinamik denge sırasında iyi pelvik kontrol
- İstirahatte ağrı olmamalı
- Ameliyat olan kalçanın gücü kontralateral kalçanın %75’ine ulaşmalı
- Ödem, ağrı veya gerginlik yok
- İyi nöromüsküler kontrol ve optimal kas ateşleme becerisi mevcut
Kalça Sıkışma Sendromu Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi Aşama V – Spora dönüş (16+ hafta)
Önemli Not: Daha önce üst düzey spor yapmayan hastaların tedavileri bu noktada bitirilebilir. Bu noktadan sonra yapılacak çalışmalar sporun gerektirdiği üst düzey fiziksel performansı geri kazanmaya yönelik olacaktır
Hedefler:
- Acı çekmeden spora özel antrenmana geçiş
- Cerrah tarafından izin verildiğinde ağrısız koşmaya ilerleme
- Kişiye özel spor programı
- Tam kas gücü kazanma
- Spora spesifik denge çalışmaları yapma
- Tüm aktivitelerde ağrısız performans gerçekleştirme
Önlemler:
- Egzersiz sonrası eklem ağrısı veya topallama olursa aktivite düzeyi azaltılmalıdır.
- Eklemde ödeme yol açacak travmalardan kaçının
- Hareket ve egzersizin spordaki hedefe uygun olmasına dikkat edin
Tedavi Stratejileri:
Manuel Terapi:
- Hastanın şikayetlerine göre her türlü eklem mobilizasyonu güvenle yapılabilir
Terapötik Egzersizler:
- Kuvvet, dayanıklılık ve güce yönelik ileri seviye antrenman teknikleri kullanarak sportif performansı kazanmayı sağlayacak her türlü egzersiz yapılabilir
Tedaviyi bitirme kriterleri:
- Tek ayak üzerinde çapraz bir şekilde 3 adım atlama mesafesinin ameliyatsız bacak performasının %90’ına ulaşması
- Y Denge Testi Uzuv simetri indeksi sağlam tarafın %80’ine ulaşmalı
- Hastanın 30 dakika ağrısız ve şikayetsiz koşabilmesi
- Hastanın spora özgü egzersizleri ağrısız bir şekilde gerçekleştirebilmesi
Kalça sıkışma sendromu hakkında detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçin.
