TFCC yırtığı, el bileğinin serçe parmağı tarafında yer alan ve açılımı Triangular Fibrocartilage Complex adındaki yapıda görülen bir sakatlıktır. Menisküse benzer bir yapısı vardır. Normalde burada bulunan carpal kemiklerle ön kol kemiği arası boştur. TFCC bu boşluğu doldurarak el bileğine sağlamlık ve stabilite sağlar. Özellikle kavrama, döndürme (pronasyon–supinasyon) ve yük taşıma hareketlerinde bileğe binen yükün doğru bir şekilde önkola taşınmasını sağlar. TFCC yaralanmaları, sporcularda ve el bileğini yoğun kullanan kişilerde sık görülür. Ani bir düşme sırasında elin üzerine yük binmesi, bileğin burkulması ya da tenis, golf, halter gibi tekrarlayan zorlayıcı aktiviteler bu yaralanmaya yol açabilir.
En sık görülen belirtiler arasında el bileğinin dış kısmı ağrı, kavrama gücünde azalma, bilekte atlama hissi ve zorlanma sırasında oluşan instabilite yer alır. Belli spesifik sporları sık yapanlarda daha sık görülür. Mesela tırmanışçılarda el kavramaya dayalı performans, TFCC nin sık yüklenmesine neden olur. Özellikle ekstrem parkurlarda, zor etaplarda tırmanmanın iki ayak ve tek el safhalarında ağrı olabilir. Bu esnada bileğin dış kısmında yaygın ağrı temel belirtidir.
Tedavide ilk yaklaşım genellikle konservatif yani cerrahi içermeyen tedavilerdir. İstirahat, bileklik kullanımı, ağrı ve ödemi azaltıcı yöntemler ile fizik tedavi süreçleri takip edilir. Daha ileri olgularda artroskopik tamir veya cerrahi seçenekler gündeme gelebilir. Doğru tanı ve kişiye özel rehabilitasyon süreci, tam fonksiyonel dönüş için kritik öneme sahiptir. Sakatlıkların büyük çoğunluğu doğru fizik tedavi ve antrenman/spor programı ile iyileşmektedir.
İçindekiler
TFCC Nedir?
TFCC yani Triangular Fibrocartilage Complex, el bileğinin dış tarafında, serçe parmak tarafında yer alan ve radius ile ulna arasındaki yükün dengeli şekilde aktarılmasını sağlayan bir yapıdır. Basitçe söylemek gerekirse bileğin “denge yayı” gibi çalışır. Anatomik olarak baktığımızda merkezi bir kıkırdak disk, onu çevreleyen bağ dokuları ve eklem kapsülünden oluşur. Bu yapı hem bileğin dönme hareketlerinde hem de kavrama sırasında oldukça kritik bir rol oynar.
Bunu kendi elinizde kolayca hissedebilirsiniz: Dirseğinizi masaya koyun, avuç içiniz yere bakacak şekilde olsun. Avuç içiniz yere paralel kalacak şekilde elinizi saat yönünde döndürmeye başlayın. İşte tam bu sırada bileğinizin dış yanında bir sıkışma ve gerginlik hissedeceksiniz; işte o bölgede sıkışan ve yükü karşılayan yapı TFCC’dir. TFCC Yırtığı tam olarak bu yapıda görülen yaralanmadır. Bu disk benzeri yapı bir düşme veya aşırı kullanmaya bağlı olarak yıprandığı zaman TFCC yırtığı oluşur. Bu yırtık oluştuktan sonra sporcuların hem günlük hareketlerde hem de performansta ciddi kısıtlamalara yol açabilir. Tırmanışta ağrı, eli bükmede ağrı, kavrama kuvvetinde azalma, raketle servis atarken kuvvet kaybı ve ağrı hisleri görülür.
TFCC Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
TFCC yırtığının belirtileri genellikle el bileğinin dış kısmında yani avuç içinin alt kısmında serçe parmağı tarafında hissedilen ağrı ile başlar. Ancak bu ağrı herkeste farklı şekilde tarif edilebilir. Örneğin, bir tenisçide servis atarken veya smaç vurarken ağrı keskinleşir. Boks yapan bir sporcu yumruğunu vurduğunu ve bileğe darbe aldığı anlarda bileğin dış tarafında batıcı bir ağrı tarif eder. Günlük hayatta bilgisayar başında uzun süre fare kullanan birinde fareyi sağa doğru kaydırırken bileğin yana dönmesiyle ağrıyı hissedebilir.
Bir diğer önemli belirti, kavrama gücünde azalmadır. Kaya tırmanışı yapan sporcular bu şikâyeti çok net dile getirir. Özellikle tırmanışta(bouldering) hold dediğimiz tutunma noktalarını kavrarken normalde rahatça asılabildikleri sürenin kısaldığını, ellerinin kaydığını söylerler. Aynı şekilde halterciler, barı kavrarken ellerinde güçsüzlük ve bileğin yan tarafında bir “boşluk” hissinden bahseder. Günlük yaşamda da bir kavanoz kapağını açarken bilekteki güç kaybı hemen fark edilir.
TFCC yırtığında çok sık rastlanan bir diğer önemli bulgu, bilekten belli hareketlerde hissedilen ve duyulan takılma hissidir. Örneğin golf oynayan biri, topa vuruş sırasında bileğin dönme hareketinde sanki eklem içinde bir şey yer değiştiriyormuş gibi hissettiğini ifade edebilir. Benzer şekilde yoga yapan kişiler, bileğin üzerine ağırlık verdikleri plank pozisyonunda bileğinden bir ses duyabilir ve ani bir ağrı hissedebilir.
Son geçen hafta gördüğüm bir hastada olduğu gibi bazı hastalarda bileğin serçe parmak tarafında şişlik ve hassasiyet görülebilir. Özellikle jimnastikçilerde el üzerine tekrarlayan yüklenmelerden sonra eklem hattında şişlik, istirahatle hafifleyen ama aktiviteyle artan ağrı dikkat çeker. Tüm bu belirtiler birlikte düşünüldüğünde TFCC yırtığı, sadece bir ağrı tablosu değil; kavrama, denge ve bileğin fonksiyonel bütünlüğünü etkileyen ciddi bir problem olarak karşımıza çıkar.
TFF Yırtığı Tedavisi
TFCC yırtığının tedavisi sabır ve disiplin gerektiren üç aşamalı bir süreçtir: ağrılı (akut) dönem, iyileşme dönemi ve spora dönüş dönemi. Bu süreci doğru yönetmek, sadece ağrıyı azaltmakla kalmaz, aynı zamanda sporcuların güvenli bir şekilde sahalara dönmesini de sağlar. Yoksa her spor sakatlığı spora ara vererek iyileşir. Bu klinikte çok sık gördüğümüz bir durumdur. Kişi spora ara verir, ağrıları azalır ve spora tekrar başladığında ağrıları tekrar başlar. Başarılı bir TFCC yırtığı tedavisi demek sporcunun eski seviyesine ağrısız bir şekilde çıkmasını sağlamak demektir. Tedavi ettiğim bir hasta iyileşme sonrasında çıktığı turnuvada ilk üçe girmiştir. Üzücü olsa da bu sakatlık kısa süreli bir performans kaybına yol açar ancak doğru planlanırsa hiçbir sorun yaşamadan eski forma dönülür. Hatta iyileşme sonrasında azimli çalışma ile daha üst seviyelere çıkılabilir.
1. Ağrılı (Akut) Dönem
Akut dönemde ağrının temel kaynağı aslında enflamasyondur. Enflamasyon, bir doku yaralandığında orada oluşan kanama sonrası görülen ağrılı reaksiyondur. TFCC yaralandığında yapının içinde küçük çaplı bir kanama meydana gelir; bu durumu “eklem içi morarma” gibi düşünebilirsiniz. Nasıl ki vücudun başka bir yerinde morluk oluştuğunda şişlik ve ağrı olur, TFCC içinde de benzer bir süreç yaşanır. Bu nedenle iyileşmenin ilk adımı, kanamanın durmasını sağlamak ve şişliğin kontrol altına alınmasıdır.
Bu dönemde spora mutlaka ara verilmelidir. El bileği atelleri, eklemi koruyan bir pozisyona getirerek iyileşmeye fırsat tanır. Özellikle bileğin ulnar deviasyon dediğimiz serçe parmak tarafına doğru eğilmesini engellemek çok önemlidir. Günlük yaşamda da bazı hareketlerden kaçınmak gerekir: şınav, dips gibi vücut ağırlığının bileğe bindiği egzersizlerden uzak durulmalı, hatta masada otururken başı el bileğine yaslamaktan bile kaçınılmalıdır. Bu basit gibi görünen önlemler, akut dönemin daha hızlı ve daha az komplikasyonla geçmesini sağlar.
2. İyileşme Dönemi
Enflamasyon kontrol altına alındıktan sonra iyileşme sürecini desteklemek gerekir. Bu dönemde amaç, dolaşımı artırmak ve TFCC üzerine aşırı yük bindirmeden dokunun yeniden yapılanmasına yardımcı olmaktır. Hafif mobilizasyon teknikleri, düşük yoğunluklu bilek hareketleri ve manuel terapi uygulamaları bu aşamada devreye girer. Egzersize başlanan bu süreçte egzersizleri doğru planlamak en hayati noktadır. Yanlış veya aşırı yüklenmeye neden olan egzersiz tekrar kanamaya yol açarak sürecin en başa sarmasına neden olur.
Özellikle traksiyon uygulamaları (eklemin hafifçe çekilerek boşluk kazandırılması) ve glide teknikleri, uzman bir spor fizyoterapisti tarafından yapıldığında eklem içi basıncı azaltır ve iyileşme sürecine katkıda bulunur. Bu dönemde egzersizler dikkatle seçilmelidir. TFCC üzerine direkt yük bindirmeyen biceps curl, triceps extension gibi temel kuvvet çalışmaları, fizyoterapistin onayıyla düşük ağırlıklarda başlanabilir. Burada önemli olan, bileğin fonksiyonunu korumak ve çevre kasları aktif tutarken TFCC’ye zarar vermemektir. Burada amaç güçlenmek veya spora dönem değil, iyileşmeyi desteklemektir. Performans kaygısı varsa kavrama gücü gerektirmeyen sırt, karın ve bacak antrenmanları rahatlıkla yapılabilir.
3. Spora Dönüş Dönemi
İyileşme dönemini tamamlayan bir sporcu için en kritik aşama spora dönüş sürecidir. Bu noktada amaç, akut ve iyileşme dönemlerinde zayıflayan el, ön kol ve dirsek kaslarını yeniden kuvvetlendirmek ve sporcunun branşına özgü ihtiyaç duyduğu seviyeye ulaşmasını sağlamaktır.
Spora dönüş sürecinde adım adım ilerlemek gerekir. Burada mantık, sanki spora yeni başlayan biriymiş gibi ama daha hızlı bir tempoyla ilerlemektir. Örneğin bir tenisçi için önce düşük tempolu servis denemeleri, ardından kontrollü forehand–backhand vuruşları yapılır. Kaya tırmanışçısı için önce basit kavrama noktalarında kısa süreli asılmalar, ardından daha zor tutamaklara geçiş planlanır. Her seviye bir test gibi düşünülmeli; bir adımda ağrı veya instabilite hissedilirse geriye dönülmelidir. Yani kademe kademe ilerlemek gerekir. Unutmayı ağrınızın geçmesi, sizin eski formunuza döndüğünüz anlamına gelmez. Formu kazanmak biraz daha zaman alabilir.
Bu dönemde egzersizlerde “bir üst seviyeye geçiş” kriteri, sporcunun ağrısız hareket edebilmesi ve yeterli kavrama gücüne ulaşmasıdır. Hızlı dönmek cazip gelse de, acele etmek tekrar sakatlanma riskini artırır. Unutulmaması gereken, bu sürecin bir yarış değil, güvenli bir geri dönüş programı olduğudur.
Sonuç olarak, TFCC yırtığının tedavisi üç aşamada ilerler: akut dönemde kanamanın ve enflamasyonun kontrol altına alınması, iyileşme döneminde dolaşım ve doku onarımının desteklenmesi, spora dönüş döneminde ise kademeli olarak fonksiyonel kuvvetin yeniden kazandırılması. Doğru yönetilen bir tedavi süreciyle sporcular, yalnızca eski performanslarına dönmekle kalmaz, aynı zamanda bilek sağlıklarını daha uzun yıllar koruyabilirler.
